بازدیدها: 246
دیسک کمر
دیسک‌های ستون فقرات نقش بسیار مهمی در قسمت پشت بدن ما ایفا می‌کنند. آن‌ها فشار و استرس وارده بر مهره‌ها را جذب کرده و از نیم‌تنه بالایی حمایت به عمل می‌آورند.
دیسک‌ها امکان حرکت ستون فقرات در جهت‌های مختلف را برای ما فراهم می‌کنند.
اگر دیسک ستون فقرات دچار فتق یا پارگی گردد و یا محتویات داخلی به بیرون نشت نماید، دیسکی که باعث تسهیل فعالیت‌های روزانه ما می‌شد، می‌تواند اعصاب را تحت فشار قرار دهد و باعث درد کمر، ایجاد درد و علائم عصبی در پاها گردد.
معمولاً علائم فتق دیسک، بدون هیچ دلیل واضحی شروع می‌شوند.
ممکن است هنگام بلند کردن اجسام سنگین، چرخش کمر و حرکت‌هایی که باعث فشار و استرس بر روی دیسک می‌شوند، درد به سراغ بیماران بیاید.
فتق و پارگی دیسک در ناحیه کمر یک اختلال شایع پزشکی است که اغلب در افراد بین ۳۵ تا ۵۰ سال، مشاهده می‌گردد.
درمان
درکلینیک فیزیوتراپی پیشرفته شمیم با مدیریت دکتر حیدر سعادتی، برنامه فیزیوتراپی جامعی را به صورت منحصر به هر بیمار بطور اختصاصی تجویز می شود تا بیماران مبتلا به فتق دیسک از طریق تمرینات کششی و تقویتی بتوانند توانایی قبلی خود را به دست آورند.
متخصصین ما به بیماران انجام فعالیت‌های امن و بی‌خطر روزمره را آموزش خواهند داد، فعالیت‌هایی نظیر بلند کردن اجسام و یا راه رفتن. همچنین آن‌ها از روش‌های گوناگون درمانی بهره خواهند گرفت تا در بیماران مبتلا به فتق دیسک، درد پشت و کمردرد را کاهش داده و اختلالات آن‌ها را درمان نمایند.
جهت کسب اطلاعات بیشتر در زمینهٔ درمان‌های ارائه شده در کلینیک ما، مشاوره با متخصصین ما یا رزرو نوبت می‌توانید با شماره‌های 02126722003 و 02126722004 تماس حاصل فرمایید.
چگونگی ایجاد فتق دیسک کمر
یک حلقه مستحکم در خارج دیسک به نام آنالوس از محتویات ژله‌ای بخش داخل دیسک محافظت می‌نماید. به بخش داخلی دیسک بین مهره‌ها نوکلئوس پولپوزوسمی‌گویند.
بر اثر افزایش سن و فرسایشی عمومی دیسک، بخشی از مایعات درونی دیسک که باعث انعطاف‌پذیری و نرمی آن می‌شوند از دست می‌رود. در نتیجه دیسک پهن‌تر و سخت‌تر خواهد شد.
این فرآیند یعنی تحلیل دیسک ستون مهره‌ها، نسبتاً خیلی زود در زندگی افراد آغاز می‌شود. فشار یا استرس موجود در ستون فقرات می‌تواند باعث تورم، ترک‌خوردگی و یا پارگی لایه خارجی دیسک شود.
اگر این اتفاق در ناحیه‌ی ستون فقرات کمری رخ دهد، برآمدگی دیسک می‌تواند ریشه‌های عصبی نخاع را در نزدیکی این منطقه تحت فشار قرار دهد، و یا ممکن است مواد التهابی داخل دیسک باعث تحریک عصب‌ها شوند.
نتیجه این فرآیند ایجاد دردی تیز در ناحیه باسن و اندام‌های تحتانی یعنی پاها خواهد بود.
برای کسب اطلاعات در زمینه درمان قطعی قوز پشت اینجا کلیک کنید.
برای کسب اطلاعات در زمینه درمان قطعی افتادگی شانه اینجا کلیک کنید.
مراحل دیسک کمر
- تحلیل دیسک: حلقه خارجی دیسک باعث نگهداری دیسک کمر در مکان اصلی خود می‌شود. آسیب‌دیدگی دیسک باعث می‌شود بخش مرکز دیسک، موجب پارگی لایه خارجی دیسک شود. ممکن است در اثر پارگی لایه‌های دیسک، بیمار دچار درد شدیدی گردد.
- برآمدگی دیسک: محتویات ژله مانند داخل دیسک بر لایه خارجی فشار وارد می‌کنند و باعث برآمدگی آن می‌شوند. این امر باعث ایجاد التهاب می‌شود که در پی آن ممکن است موجب تحریک عصب‌ها گردد، هر چند عصب‌ها تحت فشار قرار نگرفته باشند.
- ایجاد فتق: متورم شدن دیسک باعث ایجاد فشار بر روی عصب‌ها می‌شود. در نتیجه ممکن است علائم بیمار افزایش یافته و یا پاهای او نیز درگیر شوند.
- لغزش دیسک: محتویات ژله‌ای هسته دیسک در میان لایه‌ها نفوذ پیدا کرده و باعث فشار بیشتر بر روی عصب‌ها می‌شوند.
علت‌ها
با گذشت زمان در اثر فرایند طبیعی افزایش سن، از حجم مایعات دیسک‌ها کاسته می‌شود. این امر باعث می‌شود حلقه سخت خارجی دیسک شکننده‌تر و آسیب‌پذیرتر گردد.
در نتیجه احتمال پارگی و ترک‌خوردگی دیسک در اثر حرکات خفیف نیز (مانند برداشتن کیسه‌ی مواد غذایی، چرخاندن کمر در ورزشی مانند گلف یا چرخش ساده کمر مانند هنگام شدن به اتومبیل) افزایش خواهد یافت.
علت کمتر شایع و دیگر فتق یا پارگی دیسک، مربوط به آسیب‌دیدگی‌های ناشی از ضربه‌ها مانند سقوط یا حوادث رانندگی می‌شود.
آسیب‌دیدگی در ناحیه کمر می‌تواند فشار بیشتری بر دیسک‌ها در این ناحیه وارد کند، در نتیجه احتمال و فتق یا پارگی دیسک‌ها افزایش میابد.
عوامل خطر
عوامل خطرسازی که ممکن است احتمال فتق یا پارگی دیسک را افزایش دهد عبارت‌اند از:
- سن
- جنسیت
- کارهای فیزیکی پرمشقت
- چاقی شکمی
- سیگار کشیدن
- سابقه خانوادگی
علائم دیسک کمر
در اثر فتق یا پارگی دیسک، فشار وارده بر عصب‌های نزدیک فتق، افزایش می‌یابد. همچنین ممکن است عصب‌ها دچار التهاب گردند، در نتیجه بیمار دچار دردی خواهد شد که می‌تواند در امتداد عصب منتشر گردد.
فتق دیسک در ناحیه کمر از علل شایع سیاتیک و درد پا در طول عصب سیاتیک محسوب می‌شود.
نشانه‌های عمومی فتق دیسک در ناحیه کمر عبارتند از:
- درد پا
- دردهای عصبی
- ایجاد علائم در نقاط مختلف
- بسته به محل فتق و شدت آن، علائم ممکن است در مکان‌های مختلفی ظاهر شوند، از جمله: درد در ناحیه کمر، درد لگن و باسن، درد در جلو یا پشت ران، درد ساق پا، درد پا، درد در پنجه‌ها (مورتون نروما)، که معمولاً یک‌طرف بدن را درگیر می‌کند.
- علائم عصبی
- افتادگی پا
- درد در ناحیه پایین کمر
- دردی که در اثر حرکت بدتر می‌شود.
- درد در اثر خم شدن به جلو
- شروع سریع: معمولاً دردهای مرتبط با فتق دیسک ناحیه کمر، به سرعت خود را نشان می‌دهند.
تشخیص
فرآیند تشخیص فتق دیسک با بررسی پرونده پزشکی بیمار و معاینه بالینی شروع می‌شود. پزشکان معمولاً سوالات زیر را از بیماران می‌پرسند:
- آیا دچار آسیب دیدگی شده‌اید؟
- درد را در کدام نقطه احساس می‌کنید؟
- کدام نقطه از بدن بی‌حس است؟
- آیا این مشکل یا مشابه آن را قبلاً هم تجربه کرده‌اید؟
- به تازگی وزن کم کرده‌اید یا دچار تب و بیماری شده‌اید؟
در پایان دکتراز بیمار می‌پرسد که آیا مشکلاتی برای دفع یا ادرار دارد یا خیر. تشخیص اختلالات دفع و ادرار از آن رو مهم است که پزشک باید اطمینان حاصل کند که فتق دیسک فشاری به عصب‌های کنترل کننده مثانه و روده وارد نمی‌کند.
چنانچه چنین فشاری وجود داشته باشد، بیمار در وضعیت اورژانسی قرار دارد و جراحی باید به سرعت انجام شود.
ممکن است پزشک دستور عکسبرداری از پایین کمر را بدهد. البته عکس رادیوگرافی معمولی فتق دیسک را نشان نمی‌دهد، اما ایده‌ای کلی درباره میزان ساییدگی ستون فقرات به پزشک می‌هد و دیگر علل احتمالی مشکل را نیز به دکتر فیزیوتراپی نشان می‌دهد.
متداول‌ترین آزمایشی که برای تشخیص فتق دیسک انجام می‌شود، اسکن MRI است. MRI روشی بدون درد و بسیار دقیق است و تا جایی که می‌دانیم عوارض جانبی نیز به دنبال ندارد.
MRI تقریباً به طور کامل جایگزین آزمایش‌های دیگری مانند CAT اسکن و میلوگرافی شده است و بعد از رادیوگرافی بهترین آزمایش تشخیصی برای بیماران مشکوک به فتق دیسک به شمار می‌رود.
MRI گاهی اوقات تمام ماجرا را نشان نمی‌دهد. بنابراین آزمایش‌های دیگری نیز برای تشخیص صحیح توصیه می‌شود. انجام میلوگرافی معمولاً همراه با CAT اسکن برای دریافت حداکثر اطلاعات ممکن ضرورت می‌یابد.
درمان دیسک کمر
فیزیوتراپی
فیزیوتراپی با استفاده از روش‌های درمانی مختلف می‌تواند در درمان و کاهش درد ایجاد شده در اثر فتق دیسک کمری مؤثر باشد، ازجمله:
- درمان‌های دستی
- ماساژ درمانی
- الکتروتراپی (TENS)
- درمان اولتراسوند
- شاکویو تراپی
- لیزر درمانی
- مغناطیس درمانی
- تحریک مغناطیسی عملکردی (FMS)
- میکرو واس تراپی (Micro-Vas)
- طب سوزنی
درمان دستی ستون فقرات
درمان‌های دستی ستون فقرات که توسط دکتر فیزیوتراپی صورت می‌پذیرد.
می‌تواند در تسکین درد و افزایش سرعت بهبودی بیمار مؤثر باشد. درمان دستی یک روش درمانی شامل مجموعه‌ای روش‌های ماساژ درمانی، کشش و جابجایی ستون فقرات جهت درست قرار گرفتن مهره ها در محل خود و بهبود عملکرد حرکتی و افزایش دامنه حرکت در ناحیه ستون فقرات می‌باشد.
ماساژ درمانی
ماساژ درمانی دیسک کمر را درمان نمی‌کند، اما وقتی به بافتها و عضلات اطراف ستون فقرات اعمال می‌شود، از طریق افزایش گردش خون، شل کردن عضلات و ترشح مواد تسکینی طبیعی در بدن، به نام اندورفین می‌تواند در کاهش کمردرد مؤثر باشد.
مگنت‌تراپی
مگنت‌تراپی می‌تواند از طریق تماس مستقیم با ناحیه دیسک و فتق کمر، گیرنده‌های درد در ناحیه کمر و از طریق تأثیر بر سلول‌های خونی روی گیرنده‌های درد در مغز تأثیر گذارد و باعث تسکین یا بی‌حسی خفیف کمر در ناحیه فتق شود.
مگنت‌تراپی همچنین باعث افزایش ترشح اندورفین (نوعی مسکن طبیعی) در مغز می‌شود.
شاکویو تراپی (ESWT)
شاک ویو تراپی یکی از روش‌های جدید درمان بافت نرم و عضلات به شمار می‌رود که طی یک تا سه جلسه درمان، بطور موثر و دائمی درد عضلانی را کاهش می‌دهد و از این جهت بطور گسترده‌ای در درمان فتق و بیرون زدگی دیسک کمر که درد زیادی در ناحی کمر بیماران ایجاد می‌کند، مو‌رد استفاده قرار می‌گیرد.
تحریک مغناطیسی عملکردی (FMS)
تحریک مغناطیسی عملکردی (FMS) روشی جدید برای درمان درد ناشی از دیسک کمر است که با القاء میدان الکتریکی به ستون فقرات و ریشه عصب در ناحیه مربوطه در ستون فقرات، باعث تحریک و احیاء بافت و غضروف می شود.
از طرف دیگر با القاء میدان مغناطیسی به سلول‌های ناحیه ستون فقرات نفوذ کرده و با افزایش تبادل یون و افزایش جریان خون در بافت اطراف ستون فقرات، اکسیژن‌رسانی را افزایش داده و منجر به احیاء و بازسازی غضروف می‌شود.
میکرو واس تراپی (Micro-Vas)
میکروواس درمانی (Micro-Vas) با القاء ایجاد بلاک کننده‌های عصبی باعث کاهش انتقال سیگنال‌های درد و تحریک ترشح اندورفین می‌شود.
فرم الکتریکی امواج ارسالی توسط دستگاه میکرو واس با مویرگ‌زایی و افزایش خون‌رسانی و در نتیجه اکسیژن‌رسانی به بافت‌های اطراف ناحیه دیسک کمر، باعث تحریک ترمیم بافت و غضروف ناحیه بین مهره‌های کمر می‌شود.
طب سوزنی
طب سوزنی با استفاده از قرار دادن سوزن‌های نازک در پوست در نزدیکی ناحیه دردناک می‌تواند در تسکین علائم بیمار مؤثر باشد. طب سوزنی به‌عنوان یک درمان مؤثر برای کمردرد تأییدشده است.
تحریک الکتریکی عصب از روی پوست (TENS)
TENS یکی از روش‌های الکتروتراپی یا برق درمانی است که در آن از دستگاهی به نام دستگاه تحریک الکتریکی عصب از روی پوست استفاده می‌شود.
TENS برای درمان بسیاری از عارضه‌های همراه با کمردرد کاربرد دارد و علی‌رغم محبوبیتی که در سراسر جهان برای درمان کمر درد دارد، همچنان یکی از درمان‌های بحث‌برانگیز به شمار می‌آید.
دستگاه تحریک الکتریکی با استفاده از پدهای الکترود کوچکی که روی پوست قرار می‌گیرد، جریان الکتریکی خفیفی را به ناحیه درگیر کمر می‌رساند. دستگاه TENS می‌تواند با توجه به نیازهای خاص بیمار، تحریک با فرکانس بالا یا پایین را تولید کند.
درمان TENS معمولاً همراه با دیگر رویکردهای غیرجراحی محافظه کارانه مانند کایروپراکتیک، درمان دستی، ماساژ یا حتی رفع فشار از روی نخاع (دکمپرشن) انجام می‌شود تا درد تسکین پیدا کند.
اکثر بیماران برای دریافت تحریک الکتریکی به راحتی روی تخت دراز می‌کشند و به مدت 15 ـ 60 دقیقه تحت درمان قرار می‌گیرند.
دانشمندان معتقدند که TENS سیگنال‌های عصبی را که پیام درد را به مغز منتقل می‌کند، مختل می‌کند و به این ترتیب درد را تسکین می‌دهد.
عملکردهای عصبی ماهیتی الکتریکی دارند و شوک الکتریکی خفیفی که دستگاه TENS وارد می‌کند، از انتقال دقیق پیام‌های درد جلوگیری می‌کند.
به علاوه TENS در ترشح اندورفین‌ها به بدن کمک می‌کند همان‌طور که می‌دانید اندورفین ماده شیمیایی ضددردی است که به طور طبیعی در مغز تولید می‌شود.
ورزش‌درمانی
مطالعات علمی نشان داده است، بیمارانی که به طور منظم ورزش می‌کنند، بسیار کمتر از بقیه دچار مشکلات کمر می‌شوند. ورزش عضلات کمر مربوط به ستون فقرات را تقویت می‌کند و خطر زمین خوردن و آسیب‌دیدگی را کاهش می‌دهد.
به علاوه ورزش درمانی با تقویت کردن عضلات شکم، بازو و پا باعث می‌شود که فشار کمتری به کمر وارد شود. تمرین‌های کششی خطر اسپاسم و گرفتگی عضلات را کاهش می‌دهد.
تمرین‌های تحمل وزن از کاهش تراکم استخوان ناشی از پوکی استخوان جلوگیری می‌کند و در نتیجه خطر شکستگی‌های کمپرشن (فشاری) را کاهش می‌دهد.
ورزش ایروبیک که باعث افزایش ضربان قلب و پمپاژ بیشتر خون توسط قلب می‌شود، به عنوان یکی از مسکن‌های عالی درد شناخته شده است.
مواد شیمیایی طبیعی موجود در بدن که با درد مقابله می‌کنند یا همان اندورفین‌ها هنگام ورزش آزاد می‌شوند و درد را واقعاً آرام می‌کنند.
تمرینات افزایش دهنده انعطاف‌پذیری
- تمرین دراز و نشست نیمه
دراز و نشست نیمه و یا تمرین کرانچ به تقویت عضلات شکم می‌پردازد.
زانو خود را خم کرده و کمر را به صورت صاف بروی زمین قرار دهید. شانه‌های خود را 7 الی 15 سانتیمتر از زمین بلند کنید.
هنگام بلند شدن عمل بازدم و هنگم قرارگیری بر روی زمین عمل دم را انجام دهید. این تمرین را به آرامی 8 الی 10 بار انجام دهید. دست‌های خود را به‌صورت متقاطع بر روی قفسه سینه قرار دهید.
- تمرین چرخش لگن
چرخش لگن خشکی یا خستگی عضلات کمر را کاهش می‌دهد.
به پشت دراز بکشید، زانوهای خود را خم کنید، کف پای خود را بر روی زمین قرار دهید. باسن و شکم خود را به آرامی منقبض کنید به نحوی‌که لگن شما کمی به سمت بالا متمایل شود.
کمر خود را به سمت پایین بر روی زمین فشار دهید، برای یک ثانیه نگه دارید و سپس استراحت نمایید.
کشش عضلات ناحیه کمر
در زیر سه تمرین کششی برای عضلات ناحیه کمر عنوان شده است:
- به پشت دراز بکشید، زانوهای خود را خم کنید، پاها را به هم بچسبانید. دست‌های خود را در دو طرف نگه‌دارید، به آرامی زانوهای خود را به یک سمت بغلتانید تا زمانی که به‌طور کامل بر روی زمین قرار بگیرد.
- به پشت دراز بکشید، یکی از زانوهای خود را نگه داشته و به آرامی به سمت قفسه سینه خود بکشید. برای 20 ثانیه این حالت را نگه دارید. سپس با زانوی پای دیگر تمرین را تکرار نمایید.
- در حالی بر روی دست‌ها و زانوی خود قرار گرفته‌اید، دست راست و پای چپ خود را هم‌زمان بلند کرده و صاف نگه دارید. در حالی‌که عضلات شکم خود را منقبض کرده‌اید به مدت سه ثانیه این حالت را نگه‌دارید.
استراحت
در مواردی که درد بیمار شدید است بهتر است استراحت به یک یا دو روز محدود شود، چرا که افزایش استراحت می‌تواند موجب خشکی و درد بیشتر گردد.
پس از آن فعالیت‌های سبک و حرکتی با تعداد بالا (در صورت نیاز میان تمرینات استراحت لحاظ گردد) توصیه می‌شود. از بلند کردن اجسام سنگین و انجام ورزش‌های سنگین باید اجتناب شود.
کمپرس سرد
استفاده از بسته یخ یا یک کمپرس سرد می‌تواند مفید باشد. این کار در تسکین التهاب اولیه و کاهش گرفتگی عضلات ناشی از فتق دیسک کمری مؤثر است.
ماساژ با یخ نیز می‌تواند مفید باشد. استفاده از کیسه یخ در 48 ساعت اولیه بعد از شروع درد بهترین تأثیر را دارد.
گرما درمانی
پس از 48 ساعت از آغاز درد، استفاده از گرما می‌تواند به تسکین اسپاسم و گرفتگی‌های عضلانی دردناک کمک نماید. تشک‌های برقی، کمپرس گرم و باندهای حرارتی گزینه‌های خوبی در این خصوص محسوب می‌شوند.
درمان جراحی: با گسترش تکنولوژی درمانی و روش های جدید روز بروز نقش جراحی در درمان کمر درد کمتر می شود.
طبق تحقیقات پزشکی عوارض روش جراحی در بیماران قابل توجه بوده و تا زمان زیادی باقی می ماند وبیش از 98 درصد کمردردها نیاز به جراحی ندارند.
توانبخشی بعد از جراحی
بعد از جراحی به بیماران توصیه می‌شود که قبل از شروع برنامه ورزش درمانی به فیزیوتراپی مراجعه کنند.
ورزش برای بهبودی بعد از جراحی و حفظ سلامت ستون فقرات حیاتی است. ورزش درمانی باید به عنوان روشی برای مدیریت درازمدت سلامت ستون فقرات و کاهش خطر بروز عوارض در نظر گرفته شود.
ورزش منظم اصولی‌ترین روش برای مقابله با مشکلات کمر است.
داروهای مسکن
ممکن است دکتر فیزیوتراپی بطور موقت داروهای ضدالتهابی غیراستروئیدی (NSAIDs) مانند ایبوپروفن یا ناپروکسن را برای تسکین درد و کاهش التهاب توصیه نماید.