یکی از شایع‌ترین علل مراجعه روزانه افراد به فیزیوتراپیست ها، خلاص شدن از کمر درد است. گرچه ممکن است کمر درد به علت بیماری‌های مختلف پزشکی ایجاد شود، اما در بسیاری از موارد ناشی از بیرون زدگی دیسک کمر است. تخمین زده می‌شود که چیزی حدود ۶۰تا۸۰ درصد مردم، درجاتی از کمر درد را در زندگی خود احساس کرده‌اند و بسیاری این موضوع را به علت بیرون زدگی دیسک تجربه کرده‌اند.
گرچه بیرون زدگی دیسک معمولاً کمر را درگیر می‌کند، اما می‌تواند در هرجایی از ستون فقرات اتفاق بیفتد. فیزیوتراپیست ها می‌توانند به بیماران در تمامی سنین کمک کنند تا از تسکین فوری پیدا کنند و یاد بگیرند که چگونه با جلسات فیزیوتراپی منظم، درد خود را کنترل کنند.
آناتومی دیسک کمر
قبل از انجام فعالیت‌های خاص، مهم است تا راجع به دیسک‌ها و نقش آنها اطلاعاتی داشته باشیم. داشتن اطلاعات عمومی راجع به دیسک و اینکه چگونه کار می‌کند، به شما کمک می‌کند تا نحوه انجام فعالیت و تاثیری که روی دیسک دارد را درک کنید.
دیسک‌های بین مهره‌ها از دو بخش تشکیل می‌شوند. آنولوس فیبروسوس و نوکلئوس پالپوسوس. قسمت صورتی رنگ خارجی آنولوس فیبروسوس است. قسمت صورتی رنگ خارجی که توسط آنولوس فیبروسوس نگه داشته می‌شود، نوکلئوس پالپوسوس است.
آنولوس فیبروسوس خارجی و نوکلئوس پالپوسوس داخلی. آنولوس فیبروسوس لایه خارجی دیسک را می‌سازد و از ۱۵تا۲۵ فشرده شده کلاژن تشکیل می‌شود. هر لایه نسبت به لایه مجاورش با زاویه ۶۰ درجه قرار گرفته شده است. این جهت گیری در عین انعطاف پذیری، قدرت دیسک را نیز افزایش می‌دهد. نقش آنولوس به عنوان یک دربرگیرنده قوی و سفت، نگه داشتن نوکلئوس پالپوسوس در مکان خودش است. آنولوس فیبروسوس علاوه بر دربرگرفتن نوکلئوس، ستون مهره را با مقاومت در برابر پیچ خوردگی و خم و راست شدن ثابت نگه می‌دارد.
نوکلئوس پالپوسوس، ساختاری ژله مانند در وسط دیسک است. این ساختار از آب، کلاژن و پروتئوگلیکان ها تشکیل شده است. ۶۶٪ تا ۸۶٪ از نوکلئوس آب است.
عملکرد نوکئلوس که بصورت تقسیم نیروهای وارده بر مهره‌ها به بالا و پایین است، از وارد شدن فشار بیش از حد به یک بخش از مهره جلوگیری می‌کند.
در نتیجه ستون مهره کمری می‌تواند محدوده حرکتی قابل توجهی داشته باشد و فعالیت‌های بیشماری را بدون آسیب رسیدن به جسم مهره‌ها تحمل کند.
دیسک مانند یک تقسیم کننده، رابط و ضربه گیر فشار بین استخوان‌های مهره‌ای عمل می‌کند. دیسک در عین ثابت نگه داشتن ستون مهره و مقاومت در برابر حرکات بیش از حد در هر جهتی، اجازه حرکت می‌دهد.
بعضی از رایج‌ترین علامت‌های بیرون زدگی دیسک چه هستند؟
علائم مربوط به بیرون زدگی دیسک بسته به ناحیه که دیسک آسیب دیده در آن قرار دارد، متفاوت است. برخی از رایج‌ترین علامت‌هایی که افرادی که بیرون زدگی دیسک دارند، آنها را تجربه می‌کنند، عبارتند از:
- درد در هنگام خم شدن یا چرخش.
- دردی که با خم شدن، نشستن، سرفه کردن یا عطسه کردن تشدید می‌شود.
- بی حسی، مور مور شدن یا سوزش پشت، باسن، ران یا/و پاها.
- ضعف در پاها
اگر هر کدام از این علائم را تجربه کردید، ممکن است که بیرون زدگی دیسک داشته باشید. خوشبختانه طب فیزیکی می‌تواند به تسکین درد ایجاد شده توسط بیرون زدگی دیسک یا سایر مشکلاتی که درد کمر ایجاد می‌کنند، کمک کند.
چرا بیرون زدگی دیسک ایجاد می‌شود؟
بیرون زدگی دیسک کمر می‌تواند به شدت دردناک باشد؛ چرا که روی عصب سیاتیک فشار وارد می‌کنند که می‌تواند منجر به درد عصب سیاتیک یا سیاتیکا شود. در حقیقت عصب سیاتیک از چند شاخه عصب نخاعی تشکیل شده است که از نخاع به پایین به سمت پا، طی مسیر می‌کند. اگر عصب سیاتیک تحت فشار قرار بگیرد، درد از ناحیه باسن از طریق ران به سمت پایین، به ساق و پا منتشر می‌شود. خوشبختانه درمان می‌تواند برای کاهش درد ایجاد شده توسط این عارضه مؤثر باشد.
زمانی که جوان هستید، دیسک‌های نخاعی شما محتوی سطوح بالایی از آب هستند که چیزی حدود ۸۰٪ است. گرچه، هرچه بزرگ‌تر شوید، میزان آب داخل دیسک‌های نخاعی‌تان کاهش می‌یابد. این اتفاق باعث می‌شود که دیسک‌ها کمتر خاصیت انعطاف پذیری داشته باشند؛ بنابراین سبب افزایش خطر پارگی یا سایر نقایص می‌شود. برخی از علل دیگر بیرون زدگی دیسک عبارتند از:
- جراحت بر اثر ضربه.
- حرکات چرخشی مکرر.
- بلند کردن اشیای سنگین یا بلند کردن بصورت نادرست.
- اضافه وزن یا چاقی.
- ورزش‌های پرتحرک
تشخیص
تشخیص یک بیرون زدگی پالپوسوس با گرفتن یک تاریخچه کامل از مشکل و انجام آزمایش‌های فیزیکی شروع می‌شود.
پزشک شما می‌خواهد مطمئن شود تا شما می دانید چه زمانی باید دفع ادرار یا اجابت مزاج داشته باشید. اگر در یکی از این دو مشکلی داشته باشید، این می‌تواند نشان دهنده این باشد که بیرون زدگی دیسک در ستون فقرات کمری، طناب نخاعی را هل می‌دهد.
اشعه ایکس
احتمال دارد که پزشک گرفتن اشعه ایکس از کمرتان را توصیه کند. اشعه ایکس عادی نمی‌تواند یک دیسک بیرون زده را نشان دهد؛ اما می توانداطلاعاتی درباره میزان فرسودگی و سایشی که در ستون فقرات وجود دارد، به پزشک شما بدهد.
() MRI
اسکن MRI آزمایشی است که بیشترین استفاده را برای تشخیص یک دیسک بیرون زده دارد. این آزمایش بدون درد و دقیق است؛ بنابراین هیچ گونه اثرات جانبی همراه با آن وجود ندارد. زمانی که به بیرون زدگی دیسک شک داشته باشیم، MRI تقریباً بصورت کامل جایگزین سایر تست‌ها شده است.
اسکن CT
گاهی اوقات اشعه ایکس و MRI نمی‌توانند تمامی داستان را برای ما تعریف کنند. در اینجا تست‌های دیگری پیشنهاد داده می‌شوند. معمولاً برای بدست آوردن اطلاعات تا حد ممکن، از ترکیب میلوگرام با CTاسکن استفاده می‌شود.
دیسکوگرام
زمانی که برای بیرون زدگی دیسک کمر، جراحی در نظر گرفته شد، پزشک‌ها ممکن است برای موقعیت یابی دیسکی که باعث ایجاد درد شده، یک دیسکوگرام درخواست کنند.
() EMG وSSEP
تست‌های الکتریکی می‌توانند این موضوع را تأیید کنند که دردی که در پای شما وجود دارد، از یک عصب آسیب دیده می‌آید. ممکن است قبل از تصمیم برای جراحی، انجام این تست‌ها ضروری باشد.
راه‌های درمان دیسک کمر
درمان دیسک بیرون زده بسته به علائم آن دارد. اگر علائم درحال بهبود هستند، احتمالاً پزشک به شما توصیه می‌کند که منتظر بمانید تا ببینید آیا این علائم از بین می‌روند. در صورتی که این علائم پایدار بودند و بدتر شدند، ممکن است پزشک شما بیشتر متمایل به انجام جراحی باشد. بسیاری از افرادی که بصورت ابتدایی به علت بیرون زدگی دیسکشان دچار مشکل هستند، متوجه می‌شوند که علائمشان بعد از گذشت چند هفته یا چند ماه کاملاً از بین می‌رود.
مراقبت و مشاهده
ممکن است به هیچ درمانی بجز مشاهده و مراقبت کردن نیازی نباشد تا مطمئن شوید که این مشکل پیشرفت نخواهد کرد. اگر درد قابل تحمل است و علائم عصبی یا نخاعی در حال پیشرفت و بدتر شدن نبوند، ممکن است تنها آنها را مشاهده کند و منتظر بماند.
درمان دارویی درد
بسته به شدت دردتان، ممکن است برای کنترل کردن آن از دارو استفاده شود. داروهای مسکن بدون نیاز به نسخه مانند ایبوپروفن، تیلنول و بعضی دیگر از داروهای جدیدتر ضدالتهابی می‌توانند کمک کننده باشند. حتماً از راهنمایی‌های انجام شده پیروی کنید و آنها را به مقدار زیاد مصرف نکنید.
در صورتی که این داروها درد را کنترل نکردند، احتمال دارد که پزشکتان مسکن‌های مخدری یا غیرمخدری قوی‌تری را برای دردتان تجویز کند. داروهای مخدر بسیار قوی هستند ولی به شدت اعتیاد آورند. داروهای غیرمخدر کمتر اعتیاد آور هستند اما تا حدی تاثیرگذاری کمتری نسبت به مخدرها دارند. اکثر پزشک‌ها به ندت بیش از چند روز یا چند هفته مخدرها را تجویز نمی‌کنند.
استراحت
در صورتی که درد شدیدتر باشد، ممکن است نیاز باشد تا چند روز را از کار مرخصی بگیرید و فعالیت‌هایتان را کمتر کنید. همچنین ممکن است پزشک شما برای محدودیت حرکت اطراف دیسک آسیب دیده، بریس کمر تجویز کند. پس از دو روز، باید شروع به حرکت کردن کنید. برنامه‌تان را با راه رفتن آهسته شروع کنید و مسافتی که طی می‌کنید را هر روز افزایش دهید.
فیزیوتراپی
برای بیمارانی که بیرون زدگی دیسک دارند، بطور معمول فیزیوتراپی تجویز می‌شود. یک برنامه توان بخشی همه جانبه به تسکین درد و التهاب و تقوبت قدرت شما کمک می‌کند. به علاوه شما را در انجام راحت‌تر فعالیت‌های روزانه‌تان با توان هرچه بیشتر یاری می‌کند.
ویزیت‌های درمانی برای کنترل علائم طراحی شده‌اند و به شما کمک می‌کنند تا فعالیت‌های عادی‌تان را ادامه دهید. این حرکات به تقویت قدرت و هماهنگی عضلات کمر و شکم شما کمک می‌کند. نقطه قوت این درمان این است که به شما کمک می‌کند تا بتوانید با انجام فعالیت‌های بی خطر و مراقبت از خودتان، هنگامی که علائمتان شعله ور شد، مراقبت کنید. ممکن است جلسات درمانی به صورت دو تا سه بار در هر هفته و تا شش هفته برنامه ریزی شوند.
اهداف فیزیوتراپی این است که به شما کمک کند تا:
- راه‌هایی بیاموزید تا وضعیت و علائمتان را کنترل کنید.
- سطح مناسبی از فعالیت‌های خود را داشته باشید.
- وضعیت و حرکات مناسب بدنتان را بیاموزید تا از فشار روی کمرتان بکاهید.
- انعطاف پذیری و قدرتتان را به حداکثر برسانید.
گزینه‌های رایج درمانی شامل این موارد می‌شوند:
- جریان مداخله گر
- TENS
- کایروپرکتیک و ماساژ درمانی
- لیزر درمانی
- حرکات توان بخشی
- طب سوزنی
- اولتراسوند
- درمان دستی
- سوزن خشک
استروئیدهای تزریقی اپیدورال (ESI)
ESI معمولاً برای آزردگی‌های شدید ریشه عصبی ناشی از بیرون زدگی دیسک مورد استفاده قرار می‌گیرد. معمولاً این روش پیشنهاد نمی‌شود، مگر اینکه جراحی به سرعت به عنوان یک گزینه مطرح شود. ESI تنها در نیمی از موارد در کاهش درد ناشی از بیرون زدگی دیسک موفق بوده است.
ورزش کردن چگونه به دیسک کمک می‌کند؟
دیسک‌های بین مهره‌ها بدون عروق خونی هستند، و میزان خون کم یا هیچ دارند. در حقیقت دیسک بین مهره‌ای بزرگترین ساختار بدون عروق خونی در بدن است. در نتیجه دیسک از طریق مایعی که در صفحات انتهایی جسم مهره‌ها پخش می‌شود، مواد غذایی خود را بدست می‌آورد و مواد زائد خود را دفع می‌کند. فعالیت و ورزش موجب ایجاد بارگیری و بارگذاری چرخه‌ای در دیسک می‌شود و سبب انتشار مواد محلول در میان صفحات انتهایی مهره‌ها می‌شود.
ورزش و فعالیت برای رسیدن آب و مواد محلول و نگهداری تعادل بین محتویات آب و پروتئوگلیکان ضروری است. قسمت درونی دیسک (نوکلئوس پالپوسوس) محتوی آب و پروتئوگلیکان ها است. فعالیت کردن تعادل بین این دو را نگه می‌دارد.
تحقیقات نشان می‌دهند که فعالیت کردن و ورزش برای حفظ سلامت و عملکرد دیسک‌های کمری لازم است. این نکته راجع به دیسک‌های سالمی که باعث ایجاد درد نمی‌شوند صادق است.
اگر دیسک باعث ایجاد درد پشت می‌شود، ورزش برای بهبود فرآیند ترمیم و قوی‌تر کردن دیسک‌ها ضروری است، تا بتوانند بار و فعالیت بیشتری را تحمل کنند.
ورزش کردن آب رسانی و محتویات پروتئوگلیکانی دیسک را بهبود می‌بخشد و ارتفاع دیسک را افزایش می‌دهد. بصورت پایه، ورزش سلامت و قدرت دیسک را بالا می‌برد. درست همانطور که ورزش استخوان‌ها و عضلات را قوی‌تر می‌سازد، دیسک‌های کمری را نیز قوی‌تر می‌کند.
چه ورزش‌هایی برای دیسک بهترین هستند؟
انواعی از غذارسانی که دیسک‌های بین مهره‌ای از آن بهره می‌برند بصورت دینامیکی، محوری، با سرعت حرکت آرام تا متوسط و بصورت افزایش در هنگام پیاده روی و راه رفتن است.
بارگیری دینامیکی و حرکتی دیسک در مقایسه با بارگیری استاتیک و ساکن، انتقال مواد محلول بیشتری را از طریق صفحات انتهایی القا می‌کند.
بنابراین بارگیری و بارگذاری چرخه‌ای دیسک با حرکت بیشتر از بارگذاری نسبت به حالت سکون است.
نشان داده شده است که راه رفتن تند یا پیاده روی آهسته می‌تواند برای دیسک مفید باشد. هر دوی این فعالیت‌ها باعث ایجاد بارگیری و بارگذاری چرخه‌ای در دیسک می‌شود که باعث می‌شود این بار در دیسک، مفاصل و عضلات کمر به تقسیم. به علاوه اندازه دیسک با فعالیت کردن افزایش می‌یابد.
تند راه رفتن یا آهسته دویدن باعث ایجاد دیسک قوی‌تر و سالم‌تر می‌شود. یک برنامه راه رفتن ساده می‌تواند به شما کمک کند. راه رفتن تقسیم بار را بین بافت‌های ستون مهره کمری بیشتر می متد که به معنی بارگذاری دینامیکی و کاهش کمر درد است.
تحقیقات نشان می‌دهند که ۹۰ دقیقه راه رفتن در هفته، شانس ایجاد کمر درد را کاهش می‌دهد. راه رفتن به تنهایی می‌تواند پیشگیری کننده باشد.
تمام یک برنامه توان بخشی می‌تواند بر یک برنامه راه رفتن پایه ریزی شده باشد. یک هدف که خوب است آنرا ایجاد کنید، راه رفتن تا ۹۰ دقیقه در هفته است بصورتی که آنرا به مدت چهار تا شش هفته ادامه دهید. سپس برنامه راه رفتن خود را حفظ کنید تا احتمال ایجاد کمر دردهای بعدی را کاهش دهید.
راه رفتن و آهسته راه رفتن تنها نوع ورزش‌ها و فعالیت‌هایی نیستند که به سلامت دیسک کمک می‌کنند. هر گونه فعالیتی که سبب ایجاد بارگذاری چرخه‌ای در بافت‌های کمر، حفظ حالت طبیعی ستون فقرات و درگیری هسته عضلات مرکزی شود، مفید است.
ورزش‌هایی که باید از انجام آنها خودداری کرد
بارگذاری استاتیک، بارگذاری پیچشی، خم شدن همراه با فشار، بارگذاری سریع، بارگذاری، بارگذاری‌هایی با تحرک بالا و فعالیت‌های ناگهانی می‌توانند برای دیسک بین مهره‌ای مضر باشند. به نظر می‌رسد کاهش فعالیت فیزیکی و عدم استفاده از مهره‌ها برای دیسک بین مهره‌ای مضر باشد.
از انجام هرنوع فعالیتی که شامل بارگذاری روی ستون فقرات و نگه داشتن آن بار بدون حرکت باشد، باید خودداری شود. اکثر فعالیت‌های نشستهای که با استفاده از دستگاه‌ها ها انجام می‌شوند نیز در این دسته بندی قرار می‌گیرند.
فعالیت‌هایی که شامل چرخش ستون فقرات همراه با مقاومت هستند هیچ جایگاهی در برنامه فعالیتی تنظیم شده برای یک دیسک بیرون زده ندارند.
خم شده همراه با فشار نیز برای دیسک‌های بیرون زده مفید نمی‌باشد. اسکات‌های عمیق همراه با خم شدن کمر تا آخرین حد و دستگاه پرس پا نمونه‌هایی از آن هستند.
دراز و نشستهای سریع تا آخرین حد و هرگونه حرکت که شامل خم و راست شدن‌های مکرر و تا آخرین درجه هستند، برای دیسک بیرون زده مفید نیستند. اگر بیرون زدگی دیسک دارید، این فعالیت‌ها را انجام ندهید.
درمان جراحی
درمان جراحی برای دیسک بیرون زده بسته به فاکتورهای متعددی از جمله مشکل خاص شما و تجربه جراحتان دارد.
- لامینوتومی و دیسکوتومی
- میکرودیستکتومی
- دیسک اکتومی اندوسکوپیک
نوبت دهی