شانه یخ زده یک بیماری نادر است که باعث می‌شود شانه‌های شما بدون دلیل دردناک شده و خشک شوند. در این حالت، حرکات شانه کاهش یافته و گاهی به طور کامل یخ زده و نمی‌توان آنها را حرکت داد. این عارضه معمولاً فقط بر یکی از شانه‌ها تأثیر می‌گذارد.
تصور بر این است که این عارضه به دلیل شکل‌گیری بافت‌های اسکاری در کپسول شانه به وجود می‌آید. اگر این بیماری تحت درمان قرار نگیرد، علائم آن معمولاً از بین می‌روند اما ممکن است روند بهبودی آن طولانی شود و در برخی موارد تا 3 سال طول بکشد. روش‌های درمانی مختلف ممکن است به تسکین درد کمک کرده و امکان حرکت شانه‌ها را فراهم سازد.
علل ابتلا به شانه یخ زده
علت ابتلا به شانه یخ زده هنوز مشخص نیست. تصور بر این است که ایجاد بافت اسکار در شانه، در کپسولی که مفصل شانه دران قرار دارد باعث بروز شانه یخ زده می‌شود. بافت اسکار ممکن است باعث ضخیم شدن کپسول شده و حرکات شانه را محدود سازد. دلیل ایجاد این بافت اسکار نیز هنوز نامشخص است. گاهی شانه یخ زده پس از آسیب‌دیدگی شانه اتفاق می‌افتد. به هر حال، معمولاً این گونه نیست و این عارضه بدون دلیل اتفاق می‌افتد.
چه کسانی به شانه یخ زده مبتلا می‌شوند؟
شانه یخ زده فقط در 3 درصد از بزرگسالان و در مقاطعی از زندگی آنها دیده می‌شود. معمولاً افراد میانسال بیشتر دچار این عارضه می‌شوند: زنانی که بین 50 تا 65 سال دارند بیشتر دچار این بیماری می‌شوند. افراد مبتلا به دیابت احتمالاً بیش از سایرین به شانه یخ زده دچار می‌شوند.
هر کدام از شانه‌ها ممکن است دچار این عارضه شوند اما معمولاً شانه سمت غیر قالب دچار این بیماری می‌شود مثلاً شانه چپ فردی که راست دست است. در یک نفر از هر 5 نفر ممکن است بیماری به همان شدت در شانه دیگر نیز ایجاد شود. در شانه یخ زده، فقط شانه (و حتی فقط یک شانه) دچار این بیماری می‌شود. ابتلا به این عارضه باعث ایجاد درد در مفاصل دیگر بدن نمی‌شود. اگر قسمت‌های دیگر بدن مانند مفاصل زانوها یا دست‌ها نیز آسیب ببینند، علت آن ابتلا به شانه یخ زده نیست و شما باید برای تشخیص درست به پزشک مراجعه کنید.
علائم ابتلا به شانه یخ زده
علائم ابتلا به این بیماری معمولاً شامل درد، خشک‌شدگی و محدودیت دامنه حرکتی در یک شانه (نه هر دو شانه) می‌شود. علائم این بیماری معمولاً دارای سه مرحله است که عبارتند از:
• مرحله اول – فاز درد و شروع یخ زدگی: این مرحله معمولاً 9 ماه طول می‌کشد. اولین علامت آن نیز معمولاً درد است. خشک‌شدگی و محدود شدن دامنه حرکتی نیز به تدریج احساس می‌شوند. درد معمولاً در هنگام شب و در هنگامی که روی سمت شانه دردناک می‌خوابید تشدید می‌شود.
• مرحله 2 – فاز خشک‌شدگی (یا چسبندگی) و یخ زدن: این مرحله معمولاً 4 تا 12 ماه طول می‌کشد. درد به تدریج کاهش می‌یابد اما خشک‌شدگی و محدودیت دمنه حرکتی باقی مانده و ممکن است تشدید شوند. همه حرکات شانه تحت تأثیر این مشکلات قرار می‌گیرند اما حرکت چرخشی شانه به سمت بیرون سخت‌تر و با مشکلات بیشتری انجام می‌شود: مانند زمانی که شما بشقاب غذا را کف دست خود نگه داشته باشید و می‌خواهید آن را کمی به سمت جلو بیاورید. عضلات اطراف شانه نیز به دلیل این که از آنها استفاده نمی‌شود کوچک‌تر می‌شوند.
مرحله 3 – آب شدن یخ، مرحله بهبودی: این مرحله معمولاً بین یک تا 3 سال طول می‌کشد. درد و خشک‌شدگی به تدریج از بین رفته و حرکات نیز به حالت نرمال یا نزدیک به نرمال بازمی‌گردند.
علائم این عارضه غالباً در انجام کارهای روزمره مانند رانندگی کردن، لباس پوشیدن یا خوابیدن اختلال ایجاد می‌کنند. حتی خاراندن کمر یا دست در جیب پشتی کردن نیز ممکن است غیرممکن شوند. در برخی موارد فرد در انجام امور شغلی خود نیز با مشکل روبرو می‌شود. شدت و طول دوره این بیماری بسیار متغیر است. در برخی موارد، کمتر از این طول می‌کشد. در برخی موارد معدود، علائم ممکن است تا چند سال ادامه داشته باشند.
تشخیص سندروم شانه یخ زده
ابتلا به شانه یخ زده معمولاً پس از معاینه پزشک تشخیص داده می‌شود. همچنین ممکن است از شانه شما به وسیله اشعه ایکس یا ام آر آی عکس‌برداری شود. مشخصه شانه یخ زده این است که شانه در تصاویر گرفته شده با اشعه ایکس، طبیعی به نظر می‌رسد.
چه بیماری‌های دیگری ممکن است شبیه به شانه یخ زده باشند؟
تشخیص صحیح از زمانی که علائم شروع می‌شوند از اهمیت زیادی برخوردار است زیرا روش‌های درمانی برای وضعیت‌های مختلف شانه متفاوت هستند. بیماری‌های دیگری که مشابه شانه یخ زده هستند عبارتند از:
• آسیب‌دیدگی روتاتور کاف: در این بیماری می‌توان شانه را حرکت (حرکاتی که پزشکان به آن حرکت فعال می‌گویند) داد ولی درد وجود دارد. انجام حرکات فعال و پسیو هر دو درهنگام ابتلا به شانه یخ زده با درد همراه است.
• استئو آرتریت در ناحیه شانه
• تاندونیت در تاندون عضلات دو سر
• التهاب بورسا در زیر تیغه شانه و در اطراف شانه (که به آن بورسیت ساب اکرومیال گفته می‌شود.)
• روماتیسم مفصلی در ناحیه شانه
درمان شانه یخ زده با شاک ویو تراپی
شاک ویو تراپی یک روش درمانی سریع و مؤثر برای بسیاری از بیماری‌های اسکلتی عضلانی است. در این روش درمانی، یک سری شاک ویوهای مکانیکی و نه الکتریکی روی ناحیه تحت درمان اعمال می‌شود. فرایند بهبودی در شاک ویو تراپی تحریک و تسریع شده و به بدن کمک می‌کند تا خودش را ترمیم کند. مطالعات تحقیقاتی نشان می‌دهد که نرخ موفقیت در این روش حدود 80 درصد است.
فواید شاک ویو تراپی
• مشهودترین مزیت به کارگیری این روش این است که فرد می‌تواند بدون درد به سطح عملکرد قبل از آسیب‌دیدگی برسد – این قطعاً شامل موارد مزمن نیز می‌شود.
• موفقیت در درمان غالباً در حد نتایج عمل‌های جراحی یا فراتر از آن است – بدون وجود خطرات احتمالی و عوارض پس از عمل‌های جراحی؛ به خصوص احتمال بروز عفونت، ایجاد اسکار، آسیب‌دیدگی عصب و … که در عمل‌های جراحی ممکن است اتفاق می‌افتد. به علاوه، بسیاری از جراحی‌ها، دوران بهبودی پس از عمل طولانی مدتی دارند در حالی که شاک ویو تراپی هیچ یک از این خطرات و مشکلات را ندارد.
• این روش درمانی یک روش تسکینی نیست. هدف از انجام شاک ویو تراپی تسکین موقتی و سریع نیست بلکه دست‌یابی به بهبودی کامل را تسریع می‌کند.
روش انجام شاک ویو برای درمان شانه یخ زده
پزشک در وهله اول با وارد کردن چند ضربه، محل درد را مشخص کرده و علامت‌گذاری می‌کند. سپس یک ژل روی ناحیه تحت درمان مالیده می‌شود تا دستگاه شاک ویو به راحی روی بدن حرکت کند. پس از انجام این آماده‌سازی‌ها، پزشک درمان را آغاز می‌کند، شاک ویو ها از اپلیکاتر منتشر شده و روی ناحیه دردناک با حرکات گردشی اعمال می‌شوند. یک جلسه درمانی حدود 10 تا 15 دقیقه طول می‌کشد که به بیماری و شدت بیماری شما بستگی دارد.
دوران بهبودی
شاک ویو تراپی بدن را مجبور به ساخت سلول‌های بافت جدید در قسمت آسیب دیده می‌کند. بهبودی به صورت تدریجی و در طی چند روز، چند هفته یا چندین ماه انجام می‌شود. ممکن است درد و کبودی خفیفی پس از درمان روی بدن باقی بماند که البته همیشه این طور نیست. درد در بسیاری از افراد پس از روز اول درمان برطرف می‌شود. بیشتر اثرات درمانی این روش در هفته سیزدهم به میزان چشمگیری دیده می‌شود.
حدود 20 درصد از بیماران به جلسه دوم درمان نیاز پیدا می‌کنند که 16 هفته بعد انجام می‌شود. از آنجا که آسیب‌دیدگی به تدریج اتفاق می‌افتد، دوران بهبود پس از آن نیز نیاز به زمان بیشتری دارد. رسیدن به بهبودی کامل معمولاً یک سال طول می‌کشد. بهترین مزیت در مورد شاک ویو تراپی این است که برخلاف عمل‌های جراحی قبل از بهبودی از تشدید شدن بیماری جلوگیری می‌کند. شما نیاز ندارید مدت زیادی مرخصی بگیرد یا دوران بهبودی دردناکی را پس از انجام این روش درمانی تحمل کنید.
سایر روش‌های درمان شانه یخ زده
برخی از روش‌های رایج برای درمان شانه یخ زده عبارتند از:
• مصرف مسکن‌های معمولی: مصرف پاراستامول ممکن است در مراحل اولیه برای کنترل درد تجویز شود.
• مسکن‌های ضدالتهابی: مانند ایبوپروفن، دیکلوفناک و ناپروکسن. این داروها به کاهش درد و التهاب در شانه کمک می‌کنند. عوارض جانبی ناسی از مصرف مسکن‌های ضدالتهابی عبارتند از: تأثیر بر کلیه‌ها و معده. معمولاً توصیه می‌شود که این داروها در یک دوره زمانی کوتاه مثلاً برای یک یا دو هفته مصرف شوند. مصرف بلند مدت این داروها حتی داروهای بدون نیاز به نسخه پزشک مانند ایبوپروفن ممکن است برای کلیه‌ها و معده بسیار مضر باشند.
• تمرینات مرتبط با شانه: معمولاً انجام تمرینات ورزشی توصیه می‌شود. هدف آر انجام این تمرینات، جلوگیری از خشک‌شدگی شانه و حفظ دامنه حرکتی در حد ممکن است. بیشتر بیماران باید تمرینات ورزشی را مطابق دستور پزشک یا متخصص فیزیوتراپی انجام دهند. احتمال این که انجام تمرینات ورزشی باعث آسیب شود بسیار کم است.
• تزریق استروئید: تزریق استروئید در مفصل شانه یا اطراف آن در برخی موارد باعث تسکین علائم به مدت چند هفته می‌شود. استروئیدها باعث کاهش التهاب می‌شوند. تزریق استروئید، درمان محسوب نمی‌شود زیرا علائم به تدریج بازمی‌گردند. به هر حال، بسیاری از افراد از این که تزریق استروئید باعث تسکین آنها می‌شود خشنود و راضی می‌شوند. تزریق استروئیدهای می‌تواند مضر باشد – به عنوان مثال، ممکن است تاندون‌های درون شانه آسیب دیده و دچار عفونت و خونریزی شوند.
سؤالات رایج
چه کسانی نباید تحت این روش درمانی قرار گیرند؟
این روش درمانی برای زنان باردار، افراد مبتلا به هموفیلی یا افرادی که دچار اختلالات انعقاد خون هستند نباید انجام شود. همچنین توجه داشته باشید که افرادی که داروهای ضدالتهابی غیراستروئیدی یا داروهای دیگر که ممکن است باعث رقیق شدن خون شوند (مانند آسپیرین) مصرف می‌کنند باید با تأیید پزشک از یک هفته قبل از درمان، مصرف این داورها را قطع کنند.
آیا این روش درمانی، آسیب‌زا است؟
بسیاری از بیماران دچار هیچ گونه ناراحتی نمی‌شوند ولی ممکن است برخی عوارض باعث ناراحتی‌های موقتی خفیف تا متوسط بیماران شود.
خطرات احتمالی ناشی از انجام شاک ویو تراپی چیست؟
عوارضِ جانبی گزارش‌شده، نسبتاً نادر، خفیف و موقتی هستند و عبارتند از درد خفیف، قرمزی، احساس گزگز و کبودی که البته در بعضی موارد که از تجهیزات قوی و قدیمی‌تر استفاده شده گزارش شده‌اند. (برای استفاده از تجهیزات قوی‌تر بیمار باید تحت بیهوشی عمومی قرار گیرد که این دستگاه‌ها با دستگاه‌های بسیار پربازده و کم‌توان جایگزین شده‌اند.)
دوام نتایج حاصل از درمان و تناوب جلسات درمان چقدر است؟
این به میزان زیادی به بیماری تحت درمان، سن بیمار، شدت آسیب‌دیدگی و … بستگی دارد. تحقیقات بالینی نشان می‌دهد که پزشک با 3 تا 5 جلسه با فواصل زمانی یک هفته‌ای، برنامه درمان را آغاز می‌کند و سپس بیمار را مجدداً مورد ارزیابی قرار می‌دهد. جلسات درمانی معمولاً 10 تا 20 دقیقه طول می‌کشند که به نوع بیماری بستگی دارد.
چه مدت پس از درمان می‌توان متوجه مزایا و منافع حاصل از درمان شد؟
برخی افراد پس از یک یا دو جلسه درمانی، نتایج را مشاهده خواهند کرد. برای برخی دیگر نیز ممکن است نتایج با تأخیر بیشتری قابل مشاهده باشد که به عواملی نظیر مدت زمان ابتلا به آسیب‌دیدگی و شدت آن بستگی دارد. تحقیقات بالینی نشان می‌دهد که روند بهبودی ادامه یافته و علائم، 16 هفته پس از درمان به میران قابل توجهی بهبود می‌یابند.
