صدا دادن و تق تق زانو: علت و درمان آن با فیزیوتراپی
کریپتوس که گاهی اوقات کریپتاسیون نامیده می‌شود به معنی هرگونه صدا دادن، تق‌تق، خرت خرت و قرچ قرچ است که هنگام حرکت یک مفصل رخ می‌دهد. افراد مختلف می‌توانند در هر سنی دچار کریپتوس شوند اما در سنین بالا شایع‌تر می‌باشد. زانوهای ما متشکل از سه استخوان هستند: استخوان ران، درشت نی واستخوان کشکک یا کاسه زانو. در میان این استخوان‌ها ساختارهایی تحت عنوان غضروف وجود دارند که از مواد نرم ساخته شده‌اند و در نقش بالشتک عمل می‌کنند. در صورت وجود برخی بیماری‌ها مانند آرتروز، غضروف محافظ تحلیل می‌رود و موجب ساییده شدن استخوان‌ها به روی یکدیگر و صدا دادن و تق تق زانو می‌گردد که می‌تواند همراه با زانو درد باشد.
دلایل صدا دادن زانو
دلایل شایع صدا دادن و تق تق زانو عبارتند از:
- ترکیدن حباب‌های هوا در مفصل: این امر موجب درد نمی‌شود.
- حرکت تاندون‌ها یا رباط‌ها بر روی ساختارهای استخوانی مفصل: این حرکت گاهی اوقات موجب درد می‌شود.
- آسیب و پارگی رباط‌های صلیبی زانو: رباط‌های صلیبی قدامی و خلفی دو رباط از چهار رباطی هستند که مفصل زانو را تثبیت می‌کنند و به زانو اجازه می‌دهند تا بدون حرکت به طرفین به عقب و جلو حرکت کند. زمانی که پارگی رباط‌های صلیبی رخ می‌دهد، منجر به صدا دادن و احساس خالی کردن زانو می‌شود.البته علت خالی شدن زانو می تواند به عوامل دیگری نیز مربوط باشد.
- پارگی منیسک: پارگی در غضروف زانو نیز ممکن است موجب صدا دادن زانو شود. پارگی منیسک می‌تواند بصورت ناگهانی یا در طول زمان رخ دهد، بنابراین شروع صدا دادن زانو ممکن است تدریجی باشد. از آنجایی که منیسک نقش ضربه‌گیر در مفصل زانو را دارند، یک پارگی ممکن است موجب صدا دادن زانو شود. این صدای تق تق ممکن است بسته به نحوه راه رفتن یا استفاده از زانو گهگاهی تجربه شود.
- آرتریت زانو: معمولاً آرتروز و یا روماتیسم مفصلی زانو، که موجب تحلیل غضروف مفصلی می‌گردد. با اینکه آرتریت اغلب منجر به درد می‌شود، اما هر فرد مبتلا به تحلیل مفصلی آن را تجربه نمی‌کند.هنگامی که غضروف مفصل تحلیل می‌رود، مفصل به مقدار کافی در برابر اصطکاک و ضربه محافظت نمی‌کند. علاوه بر این از بین رفتن غضروف می‌تواند بیومکانیک مفصل را تغییر دهد و موجب ساییده شدن استخوان‌ها بر روی یکدیگر شود. این تغییرات می‌توانند منجر به صدا دادن زانو گردند.
- نرمی غضروف کشکک زانو: به معنی آسیب به غضروف کاسه زانو (کشکک) است. این آسیب شبیه به نرم شدن و ساییدگی و پارگی غضروف می‌باشد. در اطراف زانو و معمولاً در جلوی زانو، اطراف یا پشت کشکک زانو احساس درد وجود دارد و ممکن است صدای تق تق در هنگام حرکت زانو شنیده شود.
- باز شدن بیش از حد زانو: هنگامی که رباط‌ها بیش از محدوده حرکتی طبیعی خود باز شوند ممکن است موجب کشیدگی تاندون گردد. پیش از بهبودی کامل مفصل، ممکن است احساس صدا دادن و تق تق زانو وجود داشته باشد.
- زانوی دوندگان: آسیب‌های ناشی از استفاده مفرط پا ممکن است موجب صدا دادن زانو شود. معمولاً در اثر این وضعیت زانو به درستی در محل مفصل حرکت نمی‌کند و موجب زانو درد همراه با خرت خرت و قرچ قرچ می‌شود. این مشکل اغلب در میان ورزشکارانی دیده می‌شود که بدون آسیب ضربه‌ای دچار صدا دادن زانو می‌شوند.
- سندروم پلیکا: به معنی التهاب زانو است که معمولاً در اثر گیر کردن پلیکا در استخوان ران یا قرار گرفتن بین استخوان ران و استخوان کشکک به دلیل آسیب‌دیدگی یا استفاده مفرط ایجاد می‌شود. ممکن است با خم شدن زانو احساس تق تق در امتداد داخل زانو احساس شود. این امر به دلیل ساییده شدن پلیکای ضخیم شده بر روی لبه‌ی گرد استخوان ران که وارد مفصل می‌شود، می‌باشد.
درمان
استفاده از یخ
در صورتی که صدا دادن زانو همراه با علائم و نشانه‌های التهاب باشد، از کیسه یخ (پیچیده شده داخل یک حوله) بر روی ناحیه التهاب استفاده کنید. کیسه یخ موجب کاهش تورم ناحیه‌ی ملتهب شده و درد ناشی از آن را کاهش می‌دهد.
زانوبند
گاهی اوقات زانوبندهای مخصوصی به بیماران مبتلا به آرتریت زانو توصیه می‌شود. این زانوبندها وزن را از قسمت داخلی زانو که صدا دادن اغلب در آنجا رخ می‌دهد، برمی‌دارند. زانوبند می‌تواند مفصل زانو را تثبیت کند و تکیه‌گاهی برای آن باشد، تا امکان خم شدن زانو به شکل سالم را فراهم کند و از آسیب یا تحریک بیشتر جلوگیری کند.
دارو
ممکن است برای تسکین سریع درد از داروهای غیر استروئیدی ضد التهابی استفاده کنید. مزیت این داروها این است که نه تنها درد را کاهش می‌دهند بلکه موجب کاهش التهاب نیز می‌شوند.
تزریق کورتیزون
کورتیزون یک هورمون استروئیدی است که سیستم ایمنی بدن را سرکوب می‌کند و به مقدار قابل ملاحظه‌ای التهاب را کاهش می‌دهد. در شرایطی که صدا دادن و تق تق زانو همراه با درد باشد، ممکن است پزشک تزریق مستقیم کورتیزون به مفصل زانو را برای کاهش درد و التهاب انتخاب کند. تزریق کورتیزون به عنوان درمانی برای حمله‌های دوره‌ای صدا دادن زانو ثابت شده می‌باشد.
مکمل روان‌کننده
مایع سینوویال موجود در مفصل زانو برای روان کردن و تثبیت حرکت مفصل استفاده می‌شود. در برخی بیماران مبتلا به آرتروز، مایع سینویال رقیق‌تر و یا به عبارتی کمتر چسبناک می‌شود. این امر می‌تواند منجر به اصطکاک بیشتر و حرکت غیر طبیعی مفصل شود. در این صورت، ممکن است پزشک داروهای مکمل روان‌کننده را تجویز کند که شامل تزریق مایع جدید به مفصل زانو برای تقویت روان‌کنندگی این ناحیه می‌باشد. معمولاً این درمان به صورت سه تا پنج تزریق طی چند هفته انجام می‌گیرد.
فیزیوتراپی
ورزش‌های خاص و برخی روش‌های فیزیوتراپی موجب بازیابی عملکرد زانو و تقویت عضلات نگهدارنده‌ی آن می‌شوند. بسته به دلیل زمینه‌ای گزینه‌های فیزیوتراپی متفاوتی موجود می‌باشند از جمله:
- ماساژ درمانی
- درمان دستی
- استئوپاتی
- کایروپراکتیک
- الکتروتراپی
- اولتراسوند تراپی
- مگنت تراپی
- شاک‌ویو تراپی
- تحریک مغناطیسی عملکردی (FMS)
- میکرو واس
ورزش برای درمان صدا دادن زانو
عضلات اطراف مفصل به عنوان جذب‌کننده‌های ضربه و شوک عمل می‌کند و به حفظ و و تثبیت مفاصل هم در شرایط دشوار جسمی (مانند ورزش یا تمرین) و هم فعالیت‌های روزمره کمک می‌کنند. هرچه عضلات قوی‌تر باشند، فشار بیشتری می‌توانند جذب کنند. برای پیشگیری و درمان صدا دادن زانو و تق تق زانو (و یا کاهش آن در صورتی که دچار آن هستید)، به تدریج عضلات اطراف مفصل خود را از طریق ورزش‌های قدرتی تقویت کنید.
- انقباض ران: برای صدا دادن زانو، انقباض ران ورزشی عالی جهت تقویت عضلات اطراف مفصل زانو است. یک حوله تا شده را در زیر زانو قرار داده و عضلات ران خود را سفت کنید. ۵ ثانیه در این حالت بمانید و سپس رها کنید و ۱۰ بار این حرکت را انجام دهید.
- ورزش‌های ایزومتریک: مانند بالا بردن یک پا، انقباض عضله‌ی چهار سر ران یا تکیه به دیوار در حالت نشسته می‌توانند مفصل را تقویت کرده و حرکت آن را محدود کند. این امر از بدتر شدن مفصل و افزایش درد و التهاب جلوگیری می‌کند.
- تمرینات کم فشار کاردیو: مانند دوچرخه‌سواری یا شنا نیز ممکن است برای افزایش تقویت عضلات ران و ساق پا انجام شود (حداقل سه بار در هفته). این ورزش‌ها همچنین به کاهش وزن و کم شدن بیشتر درد کمک می‌کنند.
پیشگیری از بدتر شدن صدا دادن و تق تق زانو
- اطمینان از تشخیص صحیح
- کنترل وزن: هر کیلو اضافه وزن تا ۶ برابر فشار بیشتر بر مفصل زانو وارد می‌کند. بنابراین افراد چاق بیشتر از افراد با وزن سالم مبتلا به التهاب مفصل می‌شوند.
- استفاده از ترکیبی از کیسه‌های یخ و گرم: هر دو درمان به کاهش دردی که مرتب با صدا دادن زانو است موثر می‌باشند.
- در نظر گرفتن محتاطانه مکمل‌های غذایی: برخی مکمل‌های غذایی از جمله گلوکوزامین سولفات و کندرویتین سولفات برای برخی بیماران مبتلا به آرتریت جهت درمان یا پیشگیری از صدا دادن و تق تق زانو مورد استفاده قرار می‌گیرند.
