خار پاشنه پا: علت، علائم و درمان بدون جراحی آن چیست؟
استخوان پاشنه پا، استخوانی است که وزن بدن را تحمل کرده و پاشنه پا را تشکیل می‌دهد. رشد استخوانی در سطح زیری (کف یا سطح تحتانی) استخوان کالکانئوس خار پاشنه نامیده می‌شود.
خار پاشنه ممکن است در پشت پاشنه پا هم ایجاد شود در محلی که پا به کفش سائیده می‌شود. این خار به “خار پشت پاشنه پا” معروف است. خار پشت پاشنه پا ممکن است در محلی که تاندون آشیل به استخوان کالکانئوس وصل می‌شود، ایجاد شود. خار پاشنه در عکس‌هایی که با اشعه ایکس گرفته می‌شود قابل مشاهده است و اغلب به صورت اتفاقی در عکس‌هایی که به دلایل دیگر گرفته شده، دیده می‌شود. درد در آن ناحیه از پا معمولاً به دلیل خار پاشنه نیست اما در بافت اطراف خار پاشنه تورم دیده می‌شود.
55 درصد از افراد بین سنین 62 تا 94 سال حداقل یکبار دچار عارضه خارپاشنه می‌شوند. تقریبا در 50 درصد افرادی که دچار درد پاشنه پای ناشی از فاسیت کف پا هستند، در عکس برداری رادیولوژی کف پای آن‌ها ،خارپاشنه دیده می‌شود.
خار پاشنه پا چیست؟
در گذشته تصور می‌شد که خار کف پاشنه پا به به دلیل بخشی از تنش (کشش طولی) بافت نرم مانند پلانتار فاسیا بر روی استخوان ایجاد می‌شود اما تحقیقات اخیر نشان می‌دهد که خار کف پاشنه پا بیشتر به دلیل واکنش انطباقی به فشار عمودی (محوری) در استخوان پاشنه پا شکل می‌گیرد. خار پشت پاشنه پا که باعث تغییر شکل غیر طبیعی استخوان کالکانئال می‌شود، می‌تواند به دلیل واکنش به سفت شدن غیر عادی تاندون آشیل ایجاد شود که موجب التهاب مزمن تاندون و شکل‌گیری استخوان واکنشی (راکتیو) در آن محل شود.
علت و عوامل احتمالی که باعث ایجاد خار پاشنه پا می‌شود
احتمال ایجاد خار پاشنه پا در کف پا یا در پشت پا با افزایش وزن، ابتلا به استئوآرتریت و پیری افزایش می‌یابد.
احتمال شکل‌گیری خار پاشنه پا در مردان و زنان برابر است. خار پاشنه پا در زنان جوان‌تر که در پای آن‌ها رشد استخوانی به دلیل بورسیت طولانی مدت ناشی از فشار پوشیدن کفش‌های پاشنه بلند شکل گرفته است، بیشتر دیده می‌شود، همچنین ورزشکارانی که ورزش‌های دومیدانی انجام می‌دهند نیز بیش از سایرین دچار خار پاشنه پا می‌شوند.
تشخیص
سابقه: خار پاشنه یا کالکانئال که در عکس‌های گرفته شده به وسیله اشعه ایکس قابل مشاهده است. معمولاً بدون علامت و نشانه هستند. افرادی که دچار درد در پاشنه پا هستند علائمی را در هنگام انجام فعالیت‌هایی که باعث فشار وزن بدن بر روی پاها می‌شود مانند ایستادن و راه رفتن و همچنین در هنگام استفاده از کفش‌های نامناسب یا کفش‌های با کفی ناکافی گزارش داده‌اند.
معاینات فیزیکی: بسیاری از خارهای پاشنه در معاینات مشخص نمی‌شود، اما وقتی که پزشک پاشنه پا را لمس می‌کند ممکن است افرادی که دارای خار پاشنه پا هستند احساس درد و ناراحتی کنند. در افرادی که خار پاشنه دارند ممکن است محل اتصال تاندون آشیل به استخوان پاشنه به لمس حساس باشد.
آزمایش‌ها: بسیاری از خارهای پاشنه پا معمولاً به صورت اتفاقی در عکس‌های گرفته شده با اشعه ایکس که به دلایل دیگری گرفته شده‌اند، دیده می‌شوند. اکثر افرادی که خار پاشنه پای آن‌ها در عکس‌های گرفته شده به وسیله اشعه ایکس دیده شده، هیچ علائمی نداشته‌اند. اگر علائم درد پاشنه پا باعث اختلال ماهیچه‌ای یا عصبی شود باید آزمایش‌های دیگری مثل ام آر آی، سی تی اسکن یا الکترومیوگرافی انجام شود.
درمان
دارو
داروهای ضد التهابی غیر استروئیدی برای کاهش درد مفید بوده و تورم ناشی از آسیب بافت‌های مجاور خار پاشنه پا را نیز کاهش می‌دهد.
تزریق
کورتیزون که نوعی آستروئید است یک داروی قوی ضد التهابی است. این دارو می‌تواند در محل فاسیای کف پا تزریق شود و درد و تورم را در آن ناحیه کاهش دهد. پزشک ممکن است تزریق‌های شما را محدود کند. تزریق زیاد آستروئید در فاسیای کف پا ممکن است باعث پارگی آن و در نتیجه صاف شدن کف پا و ایجاد دردهای مزمن شود.
شاک ویو تراپی
شاک ویو تراپی روشی است که امواج از طریق پوست به قسمت آسیب دیده پا منتقل می‌شوند و این امر خارج از بدن است. موج‌های شوک مکانیکی هستند و برقی نیستند. آن‌ها امواج صوتی هستند و نقش افزایش جریان خون به ناحیه آسیب دیده را دارند. این روش، روند بهبودی بدن شما را تسریع می‌کند. شما معمولاً به یک دوره سه مرحله ای با 1-2 هفته فاصله از هم نیاز دارید.
شاک ویو تراپی به بیمارانی پیشنهاد می‌شود که به اندازه کافی به درمان‌های دیگر پاسخ نمی‌دهند، مانند فیزیوتراپی، ارتوتیک (کفی یا بریس پا)، استراحت، یخ درمانی و سایر روش‌ها برای تسکین درد. این یک درمان کم تهاجمی است که به صورت سرپایی انجام می‌شود و بدان معنی است که می‌توانید در همان روز به خانه مرخص شوید. شاک ویو تراپی می‌تواند شما را از درد و علائم دیگر رهایی بخشد.
درمان در مطب پزشک انجام خواهد شد. از شما خواسته می‌شود که پاهای خود را روی یک بالش بگذارید و دراز بکشید. پزشک معالج مقداری ژل سونوگرافی را روی ناحیه آسیب دیده قرار داده و سپس قطعه دستی دستگاه را روی ژل قرار می‌دهد. شاک ویو تراپی با استفاده از این قطعه دستی ایجاد می‌شود پالس‌ها هوای فشرده شده را از طریق ژل سونوگرافی منتقل می‌کنند. هر جلسه درمان تقریباً پنج دقیقه طول خواهد کشید.
بعد از مداوا می‌توانید بلافاصله از خواب برخیزید و راه بروید. اگر به دنبال درمان شاک ویو دچار ناراحتی شدید، می‌توانید از داروهای ضد درد (مانند پاراستامول) استفاده کنید اما از داروهای ضد التهاب استفاده نکنید (مانند ایبوپروفن) یا از یخ درمانی استفاده نکنید، زیرا این موارد می‌تواند در بهبود بدن شما اختلال ایجاد کند.
شما قادر خواهید بود پس از هرجلسه درمان با شاک ویو به فعالیت‌های معمول خود، از جمله به محل کار برگردید. با این حال به شما توصیه می‌کنیم تا 48 ساعت بعد از عمل هیچگونه فعالیت شدید و تحریک کننده درد یا ورزش سنگین انجام ندهید.
بریس‌ها و پاشنه بند طبی
درد پاشنه پا با استفاده از کفی‌های نرم کفش، پد پاشنه یا پوشش‌های پا که فشار ناشی از ضربه را جذب می‌کنند، کاهش می‌یابد. درد در پشت پاشنه ممکن است با کشش عضلات ساق پا و استفاده از بریس‌هایی که پاشنه را بالا نگه دارد، بهبود یافته و تنش را از روی تاندون آشیل کاهش دهد. بهتر است بیماران از کفش‌هایی استفاده کنند که فضای کافی برای پاشنه پا داشته باشد تا از سایش استخوان کالکانئوس به پشت کفش جلوگیری شود.
اسپلینت های شبانه هم برای کشش پاشنه در هنگام خواب مورد استفاده قرار می‌گیرند. آن‌ها از انقباض قوس کف پا در هنگام خواب پیشگیری کرده و درد را کاهش می‌دهند. به ندرت یک خار بزرگ پشت پاشنه پا که به تاندون آشیل ساییده می‌شود به عمل جراحی نیاز دارد.
تمرینات ورزشی
در اینجا تمرینات ساده‌ای وجود دارد که می‌توانید برای بهبود علائم خود انجام دهید. آن‌ها را می‌توان یک‌مرتبه در یک روز یا چند بار در طول روز انجام داد.
کشش پا
این کشش ساده مخصوصاً وقتی مفید است که درست هنگام بیدار شدن از خواب و در رختخواب، انجام شود. این کشش کف پا را تقویت می‌کند بخصوص وقتی که در هنگام خواب سفت می‌شود.
- از دست خود استفاده کنید تا انگشتان پا را اندکی بکشید.
- این موقعیت را برای حدود 30 ثانیه نگه دارید.
- این کار را برای هر طرف دو تا سه بار انجام دهید.
کشش ساق پا در یک مرحله
این تمرین کشش عمیقی به ساق پا می‌دهد. این کار تنش پاهای شما را کاهش می‌دهد و تحرک را بهبود می‌بخشد.
- روی لبه پای راست خود بایستید در حالیکه پاشنه آن از پله آویزان است.
- تا جایی که می‌توانید پاشنه پا را پایین بیاورید.
- این موقعیت را 15 تا 30 ثانیه نگه دارید.
- همین کار را روی پای چپ تکرار کنید. این کار را برای هر طرف دو تا چهار بار انجام دهید.
کشیدن پا با حوله
این کشش قوس‌های پای شما را تقویت کرده و کشیده و انعطاف پذیری را بهبود می‌بخشد.
- یک حوله کوچک را زیر پایتان قرار دهید.
- انگشتان پا را به هم بچسبانید و حوله را بکشید.
- پای خود را از کف زمین بلند کنید.
- این موقعیت را برای چند ثانیه نگه دارید.
- حوله را بلند کنید و انگشتان پا را صاف کرده و تا جای ممکن آن‌ها را از هم جدا کنید.
کشش ساق پا با کمک دیوار
این کار ساق و پاشنه‌های پای شما را عمیقا کشیده و به رفع سفتی و درد پاها کمک می‌کند و باعث افزایش تحرک آن‌ها می‌شود.
- با اندکی فاصله در مقابل یک دیوار بایستید و پای چپ خود را در مقابل پای راست قرار دهید.
- زانوی چپ خود را کمی خم کرده و به دیوار تکیه دهید.
- وزن خود را به آرامی روی پای چپ خود قرار دهید.
- وقتی پاشنه راست خود را از زمین بلند می‌کنید، زانوی راست خود را مستقیم نگه دارید. در این حالت کشش را در پشت ساق پای خود احساس می‌کنید.
- این موقعیت را 15 تا 30 ثانیه نگه دارید.
- این حرکت را برای طرف دو تا پنج بار انجام دهید.
کشش ساق پا
این تمرین عضلات گوساله شما را هدف قرار داده و به افزایش انعطاف پذیری و ایجاد قدرت کمک می‌کند.
- به پشت خود محکم در مقابل دیوار به حالت چمباتمه‌ای بنشینید. باسن شما باید در امتداد زانو باشد و مچ پا مستقیماً در زیر آن باشد.
- هر دو پاشنه را به آرامی از زمین بلند کنید.
- این موقعیت را برای چند ثانیه نگه دارید، سپس پاهای خود را به حالت شروع برگردانید.
- این تمرین را در 2 تا 3 مجموعه با 8 تا 12 تکرار انجام دهید.
کشش ساق پا با باند
برای انجام این بخش، به بند یوگا یا کش ورزشی نیاز دارید. حتی می‌توانید از حوله نیز استفاده کنید به شرطی که اندکی حالت کشسانی داشته باشد. این تمرین ساق پای شما را می‌کشد و به جلوگیری از کشیده شدن ماهیچه‌های پلانتار کمک می‌کند. برای انجام این تمرین مراحل زیر را دنبال کنید:
- روی یک صندلی بنشینید یا به پشت خود دراز بکشید.
- بند را زیر پای راست خود قرار دهید و از هر دو دست برای نگه داشتن انتهای آن استفاده کنید.
- از بند استفاده کنید تا قسمت بالای پا را به سمت خود بکشید و پای خود را به سمت ساق خود خم کنید.
- این موقعیت را 15 تا 30 ثانیه نگه دارید.
- این تمرین را برای هر پا سه تا پنج بار انجام دهید.
توپ گلف
این کشش باعث می‌شود تا قسمت انتهایی شکاف در انتهای پاهای شما شایع شود و به تسکین درد در پاشنه پا کمک می‌کند.
- یک توپ گلف را زیر پای راست خود بچرخانید.
- این تمرین را تا حداکثر 1 دقیقه ادامه دهید.
- این تمرین را برای هر پا دو تا سه بار انجام دهید.
طب سوزنی
طب سوزنی یکی از روش‌های درمانی برای خار پاشنه پا بوده که می تواندکاملاً موفق باشد. اساساً این درمان شامل قرار دادن سوزن‌هایی در کانال‌های انرژی پا و ساق پا (مخصوصاً در ماهیچه ساق پا) می‌شود. اگر این روش درمانی مؤثر باشد معمولاً انجام آن در چند جلسه کافی خواهد بود. معمولاً شما باید 5 تا 10 جلسه 20 تا 30 دقیقه‌ای با این روش تحت درمان قرار گیرید.
ماساژ درمانی
به کارگیری هر یک از روش‌های درمانی ذکر شده می‌تواند باعث کاهش درد خار پاشنه پا شود. علاوه بر روش‌های ذکر شده، به کارگیری ماساژ درمانی در روند درمانی خار پاشنه پا به کاهش درد کمک مضاعفی می‌کند.
هدف از انجام ماساژ درمانی برای خار پاشنه پا عبارتند از:
- ایجاد حرارت مستقیم در نواحی که کلسیم جمع شده است.
- افزایش خاصیت ارتجاعی بافت‌های مجاور.
- افزایش گردش جریان خون در عروق.
توانبخشی
توانبخشی برای خار پاشنه پا به محل خار پاشنه و میزان گسترش بیماری بستگی دارد. افرادی که علائم خار پاشنه پا را دارند ممکن است به درمان‌های فیزیکی سرپایی برای یافتن محل درد و تورم در بافت نرم نیاز داشته باشند.
تمرکز اولیه در توانبخشی، کاهش درد ناشی از وجود خار پاشنه پا است. این امر با کاهش فشاری که بر بافت‌های اطراف خار پاشنه وجود دارد و استفاده از روش‌های اصلاحی مانند گرما، سرما و اولتراسوند انجام می‌شود. برای کاهش درد ناشی از وجود خار کف پاشنه پا، فیزیوتراپیست فشار وارده بر خار پاشنه را کاهش داده و دستوراتی برای اصلاح نحوه انجام فعالیت‌ها و استفاده از پدهای ارتوپدی مانند پد پاشنه یا کفی نرم کفش می‌دهد. برای درمان خار پشت پاشنه پا، فیزیوتراپیست انجام تمرین‌های ورزشی را برای کشش ساق پا به فرد آموزش می‌دهد تا تنش تاندون آشیل کاهش یابد و همچنین فعالیت‌های ورزشی مانند دویدن، کوهنوردی و پرش را اصلاح می‌کند. ممکن است فیزیوتراپیست از شما بخواهد تا با قرار دادن پدهای پاشنه، پاشنه پا را 2/1 تا 4/1 اینچ بالا ببرید تا تنش بر تاندون آشیل کاهش یابد.
برای درمان خار پاشنه پا روش های دیگری ازجمله لیزر درمانی و بیوفیدبک نیز وجود دارد.
عوارض
با بزرگ شدن خار پاشنه پا، وقتی که فرد وزن خود را روی پاهای خود می‌اندازد درد افزایش می‌یابد. خار پشت پاشنه پا به تاندون آشیل ساییده شده و باعث التهاب مزمن تاندون می‌شود.
