درمان زانو و پای پرانتزی در کودکان و بزرگسالان با فیزیوتراپی و ورزش

زانوی پرانتزی (یا ژنو واروم زانوها)، نوعی تغییر شکل زانوها است که در آن پاها نسبت به لگن بیرون‌زدگی دارند و باعث ایجاد ظاهری پرانتزی شکل می‌شود. فاصله بین زانو در هنگام تولد تقریبا ۵-۶ سانتیمتر است. در سن شش ماهگی این فاصله معمولا به ۲٫۵ سانتیمتر می‌رسد. درست بعد از سن یک سالگی این فاصله تقریبا ۰ سانتیمتر، یعنی صفر خواهد شد. کودکان و بزرگسالان مبتلا به بیماری بلانت و برخی از کوتوله‌ها معمولا مشکل پای پرانتزی دارند، که مقدار آن در افراد مختلف متفاوت است. این ناهنجاری فیزیکی باعث می‌شود که در هنگام ایستادن زانوهای فرد با فاصله و پاها و مچ‌ها در کنار هم قرار گیرند. بنابراین، پاها مانند یک کمان به نظر می‌رسند. بعلاوه، این مشکل می‌تواند منجر به ناهماهنگی زانو یا ران شود که باعث درد زانو یا حتی صدماتی به زانو می‌شود.

علل

عدم خوداصلاحی در پاهایی که به طور طبیعی در دوران کودکی پرانتزی بوده‌اند

تمام نوزادان به علت موقعیت فشرده خود در رحم، مدت زمان زیادی پاهای پرانتزی دارند. با وجود اینکه پاهای پرانتزی خود به خود اصلاح می‌شوند، در شرایط خاص تا دوران بزرگسالی ادامه می‌یابد. در صورتی که یک پا بیشتر از دیگری آسیب دیده باشد، می‌تواند بر روی مناطق دیگر مانند مفصل ران، مچ پا، شانه‌ها و ستون فقرات تاثیر بگذارد.

ژنتیک

فهمیده شده است که تعدادی از بزرگسالانی که پاهای پرانتزی دارند در طرفین پاهای خود دچار انحنا هستند. پاهای پرانتزی مادرزادی قابل درمان نیستند و متأسفانه وضعیت افراد با افزایش سن و وزن بدتر می‌شود.

تومورهای استخوانی و عفونت ها

این شرایط منجر به انحنای غیر طبیعی پاها و در نتیجه منجر به ایجاد پاهای پرانتزی می‌شود. در مواردی که استخوان‌های شکسته و شکستگی‌ها به درستی بهبود نمی‌یابند، قدرت و زاویه‌ی استخوان تحت تاثیر قرار می‌گیرد. این در نهایت می‌تواند منجر به ایجاد غیرمنتظره پاهای پرانتزی در بزرگسالان شود.

آرتروز زانو

یکی از دلایل عمده‌ی پاهای پرانتزی در بزرگسالان ، آرتریت زانو است که باعث تحلیل غضروف مفصل زانو می‌شود. هنگامی که غضروف به خصوص از داخل زانو از بین می‌رود، زانوها حالت پرانتزی پیدا می‌کنند.

 بیماری بلانت

در بیماری بلانت که به آن “تیبیا ورا” نیز گفته می‌شود، استخوان ساق پای کودک به طور غیرطبیعی رشد کرده و از زیر زانو خم می‌شود. زمانی که کودک شروع به راه رفتن می‌کند، آن کجی و حالت پرانتزی پا تشدید می‌شود. این بیماری ممکن است زودتر ظاهر شود اما در برخی موارد نیز ممکن است علائم آن تا زمان بلوغ قابل توجه نباشد. به مرور زمان، حالت پرانتزی پا باعث بروز مشکلات مفصلی در زانو می‌شود.

بیماری بلانت در بین دختران و کودکان چاق شایع‌تر است. کودکانی که زودتر شروع به راه رفتن می‌کنند بیشتر در معرض ابتلا به این عارضه هستند. کودکان باید بین سنین ۱۱ تا ۱۴ ماهگی شروع به راه رفتن کنند.

 ریکتز

ریکتز نوعی بیماری است که به دلیل کمبود طولانی مدت ویتامین D در بدن ایجاد می‌شود. این بیماری، استخوان‌ها را نرم و ضعیف کرده و باعث پرانتزی شدن پاها می‌شود.

 بیماری پاژه

این بیماری متابولیکی اثر منفی بر تحلیل و بازسازی استخوان‌ها دارد. در نتیجه، استخوان‌ها، محکم بازسازی نمی‌شوند و به مرور زمانی باعث پرانتزی شدن پاها و بروز مشکلات مفصلی دیگر می‌شود. بیماری پاژه در افراد سالخورده بیشتر دیده می‌شود و در صورتی که به موقع تشخیص داده شود و تحت درمان قرار گیرد قابل مدیریت است.

 کوتولگی

شایع‌ترین نوع کوتولگی به دلیل ابتلا به یک بیماری به نام آکوندروپلازی که نوعی اختلال رشدی استخوان است اتفاق می‌افتد و باعث پرانتزی شدن پاها می‌شود.

کیست ساده استخوان

این یک اختلال استخوانی است که در نزدیکی محل استخوان رشد می‌کند. این کیست می‌تواند در هر دو دست و پا رخ دهد. این وضعیت باعث می‌شود که استخوان ها لاغر شده و منجر به شکستگی استخوان می‌شود.

شکستگی پا

شکستگی به معنای یک استخوان شکسته است که اغلب هنگامی رخ می‌دهد که فشار بیش از حد به استخوان اعمال شود. این شکستگی‌ها می توانند باعث ایجاد پاهای پرانتزی شوند.

علائم پا پرانتزی

علائم پاهای پرانتزی زمانی که بیمار راه می رود یا ایستاده است بیشتر واضح است. یکی از علائم رایج پاهای پرانتزی در کودکان و بزرگسالان، الگوی راه رفتن ناخوشایند و غیر هماهنگ است. نشانه ای که اغلب کودکان مبتلا به پاهای پرانتزی دارند به داخل بودن پا و یا انحراف پا رو به داخل نامیده می‌شود. با وجود اینکه که پاهای پرانتزی معمولا باعث درد نمی‌شوند، طولانی شدن حالت پرانتزی در نوجوانی می‌تواند باعث ایجاد ناراحتی‌هایی در ران شده یا به علت افزایش استرس در این مفاصل باعث ایجاد درد زانو / مچ پا شود. بیماران مبتلا به پاهای پرانتزی نیز اغلب ممکن است دچار لغزش شده یا تعادل خود را از دست بدهند.

تشخیص پای پرانتزی

ارزیابی کامل اندام تحتانی ضروری است، همچنین امکان هر گونه تغییر شکل موجود نیز ارزیابی می‌شود. بررسی نحوه‌ی قدم برداشتن نیز برای جلوگیری از فشار واروس به زانو از اهمیت زیادی برخوردار است. ارزیابی زانو در کودکان و بزرگسالان مبتلا به زانوهای پرانتزی با اندازه‌گیری تفاوت بین ظاهر داخلی زانو در هنگام لمس پاها در زمان مراجعه کردن به پزشک می تواند به راحتی انجام شود. در برخی موارد، اشعه ایکس نیز می تواند برای ارزیابی زاویه‌ای که بطور عمود با محور پایین استخوان پایین پا (دیافیز تیبالی) نسبت به خطی که از متافیزم استخوان‌های بالای پا می‌گذرد(محل صفحه رشد)، ” زاویه متافیزیا-دیافیزیا ” استفاده شود.

درمان

روش‌های درمانی بر اساس شاخص‌های زیر توسط پزشک توصیه می‌شوند:

• سن، سلامت عمومی و سابقه پزشکی بیمار
• میزان گستردگی بیماری
• علت ابتلا به بیماری
• میزان تحمل بیمار برای مصرف برخی داروها یا قرار گرفتن تحت برخی عمل‌ها و درمان‌ها
• انتظارات نسبت به بیماری
• اولویت‌ها و ترجیحات بیمار

بسته به سن بیمار، پزشک احتمالاً درمان پرانتزی بودن پاها را به تأخیر می‌اندازد تا استخوان‌ها به طور طبیعی و نرمال قوی شوند.

اگر حالت پرانتزی پاها خود به خود بهبود نیابند یا اگر مدتی پس از شروع به راه رفتن کودک باز هم افزایش یافت ممکن است پزشک انجام اقدامات اصلاحی را توصیه نماید.

ویتامین D و رژیم غنی از کلسیم

رژیم غذایی غنی از ویتامین D و کلسیم نقش مهمی در ایجاد مفاصل و استخوان‌های قوی ایفا می‌کنند. به علاوه، اگر فرد بالغ باشد، باعث حفظ مفاصل و استخوانها نیز می‌شود. ترکیب مواد مغذی مهم مانند موادی که در روغن ماهی و دانه‌های رژیمی یافت می‌شوند، در تغییر این وضعیت مفید هستند. بزرگسالانی که پاهای پرانتزی دارند باید رژیم غذایی خود را بررسی کنند و اطمینان حاصل کنند که رژیم غذایی آنها شامل این موارد است.

آنتی بیوتیک‌ها

در بزرگسالانی که پای پرانتزی دارند، برخی از عفونت‌های استخوانی مانند عفونت‌های باکتریایی که منجر به پوکی استخوان می‌شوند را می‌توان با آنتی بیوتیک درمان کرد.

کفش

در خصوص کفش، یک قاعده کلی این است که کفش‌های تخت و کفش‌های پاشنه بلند را نادیده بگیریم زیرا متاسفانه آنها توجه فرد را به منحنی بیرونی پا جلب می‌کنند. بنابراین اگر پای پرانتزی دارید بهتر است کفش‌های دارای پاشنه متوسط داشته باشید.

بریس های پزشکی

پاهای پرانتزی در بزرگسالان که به علت آرتریت زانو یا فرسایش غضروف مفصل زانو بوجود می‌آیند می‌توانند به راحتی با استفاده از داروهای تجویزی مانند نسخه‌های ضد التهابی و بریس‌ها اصلاح شوند. از این رو این داروها برای بزرگسالانی که پاهای پرانتزی دارند مفید خواهند بود.

فیزیوتراپی

فیزیوتراپی نقش مهمی در اصلاح پاهای پرانتزی دارد. هنگامی که بیمار دراز کشید، متخصص فیزیوتراپی پاهای او را به عقب و جلو حرکت می‌دهد. این در واقع یک روش موثر برای رفع پاهای پرانتزی در کودکان و بزرگسالان است. این روش به شما کمک می‌کند تا بدون نیاز به تلاش و زمان زیاد، به درستی راه بروید.

ماساژ درمانی

در ماساژ درمانی، درمانگر پاها را در جهات مختلف حرکت می‌دهد تا انعطاف بیشتر یافته و صاف شوند. درمانگر زمانی که فرد دراز کشیده است پاها را عقب و جلو می‌کند.

حرکاتی برای اصلاح خمیدگی

حرکات هدفمند

انجام حرکات ورزشی برای پاهای پرانتزی به تقویت عضلات در بالای ران و زانو کمک می‌کند. این کار از طریق تلاش‌های هماهنگ برای تغییر موقعیت پاهای شما در طول زمان انجام می‌شود. با این حال، این حرکات عمدتا برای بزرگسالانی که به پاهای پرانتزی خفیف مبتلا هستند مفید هستند.

حرکات تقویتی پا

این حرکات برای تقویت عضلات اطراف زانوی فردی که پاهای پرانتزی دارد طراحی شده، و بنابراین فشار کمی به مفاصل و تاندون‌ها وارد می‌کند. این حرکات به طور غیر مستقیم باعث بهبود پاهای پرانتزی می‌شوند.

حرکات مفصل ران

این حرکات، عضلات اطراف مفاصل باسن را تقویت می‌کنند. تصور می‌شود که عدم تعادل در این عضلات می‌تواند موجب ایجاد پاهای پرانتزی شود. اگر می‌خواهید بدانید که آیا عضلات ادکتور تضعیف شده‌اند، سعی کنید در حالی که نشسته‌اید زانو های خود را به هم نزدیک کنید. با این حال، این حرکات، حرکاتی هدف هستند که می‌توانید با انجام آنها در طول زمان عضلات ادکتور را تقویت کنید.

پیلاتس

این حرکات می‌توانند به افراد بالغ دارای پاهای پرانتزی در اصلاح بدنشان کمک کنند ، عضلات اصلی را تقویت کنند و به طور غیر مستقیم حالت بدن و پاهای پرانتزی خود را بهبود ببخشند. حرکات پیلاتس مانند بازوهای بالرین و چرخش‌ها، ماهیچه‌های شکمی را تقویت کرده و پاهای فرد را سفت می‌کنند.

یوگا

با وجود اینکه انجام این تمرین با پاهای پرانتزی آسان نیست، نتایج قابل توجهی برای بیمار دارد. ثابت شده است که یوگا برای اصلاح تراز بدن مفید بوده و انعطاف پذیری را در بیماران مبتلا به پای پرانتزی بهبود بخشیده و باعث بهبود وضعیت کلی بیمار میشود.

کفی طبی برای پای پرانتزی

اگر پاهای شما پرانتزی باشند، راه رفتن برای شما به یک ناراحتی بزرگ تبدیل می‌شود. ران‌ها، زانوها و مچ پاهای شما به دلیل زاویه موجود دچار کشیدگی عضلانی شده و در نتیجه مفاصل شما درد گرفته و تحت فشار قرار می‌گیرند. اگر شما از کفی‌های طبی استفاده نکنید، وضعیت پاهای شما نیز بهبود نیافته و اصلاح نمی‌شود.

پدهای پاشنه اصلاحی برای پاهای پرانتزی طراحی شده‌اند. پدهای پاشنه گوه‌ای شکل هم راحت هستند و هم از پاهای شما حفاظت کرده و به تراز کردن دوباره وضعیت پاهای شما کمک می‌کنند.

طراحی گوه‌ای پدهای پاشنه اصلاح‌کننده برای صاف کردن پاهای پرانتزی بسیار مناسب است. برای کمک به تسکین علائم می‌توان این پدهای گوه‌ای شکل را برگرداند.

آن‌ها به تصحیح وضعیت راه رفتن کمک می‌کنند و اگر پاشنه‌های کفش‌های شما ساییده می‌شوند، این پدها باعث تراز شدن دوباره آن‌ها می‌شوند.

پدهای پاشنه که چسبی هستند را می‌توان درون کفش‌ها قرار داد. این ویژگی باعث می‌شود که آنها در جای خود قرار گرفته و تکان نخورند.

این پدها، ضربه‌گیرهای نرمی برای پاشنه هستند که پوشیدنشان برای افرادی که به آنها نیاز دارند راحت و آسان است.

بسته به نحوه قرار دادن پدهای اصلاح‌کننده پاشنه در کفش‌ها، شما قادر خواهید بود که وضعیت‌های ضربدری یا پرانتزی پا را اصلاح کنید.

در صورت پرانتزی بودن پاها، پدهای پاشنه اصلاح‌کننده باید به شکل دیگری پوشیده شوند.

برای حفظ وضعیت درست پا در کفش از پدهای چسبی استفاده کنید.

 جراحی برای درمان پای پرانتزی

استئوتومی پروگزیمال تیبیال معادل استئوتومی بلند تیبیال است و برای بیمارانی که پای پرانتزی دارند انجام می‌شود و باعث تراز شدن پاهای آن‌ها از مرکز زانو می‌شود به گونه‌ای که پاها کمی حالت ضربدری پیدا می‌کنند. در این عمل جراحی، قسمت پروگزیمال استخوان تیبیا معمولاً از سمت داخل شکسته می‌شود و ۱۰ تا ۱۵ میلی‌متر از لولای استخوان در قسمت جانبی تیبیا دست‌نخورده باقی می‌ماند و آن را به سمت بالا باز می‌کند تا پاها تراز شود. این قسمت گوه بازکننده آن است. یک صفحه یا پلیت و پیچ برای نگه داشتن آن در محل استفاده می‌شود و پیوند استخوان در گوه بازشده قرار داده می‌شود.

 دوران ریکاوری و بهبودی پس از انجام عمل جراحی چگونه است؟

بیمارانی که تحت عمل جراحی استئوتومی پروگزیمال تیبیال قرار گرفته‌اند معمولاً نباید تا ۸ هفته وزن بدن خود را روی پاها بیندازند. برای تعیین این که آیا استئوتومی به خوبی بهبود یافته است و آیا شما می‌توانید وزن بدن خود را روی پاهای عمل شده تحمل کنید باید از پاهای شما به وسیله اشعه ایکس عکس‌برداری شود. افزایش قدرت تحمل وزن روی پاها معمولاً به گونه‌ای است که شما می‌توانید تا مدت سه ماه، هر هفته یک‌چهارم وزن بدن خود را تحمل کنید؛ و در هر مرحله باید عکس‌برداری به وسیله اشعه ایکس انجام شود. اگر عکس‌های جدید گرفته شده با اشعه ایکس، تائید کننده بهبودی باشد، بیمار می‌تواند عصای زیر بغل خود را کنار بگذارد و بدون لنگیدن راه برود. به طور عمومی، ریکاوری پس از استئوتومی پروگزیمال ممکن است کوتاه باشد زیرا در این عمل نگران بهبود رباط‌ها و مشکلات دیگر نخواهید بود. پیگیری برنامه‌های تقویت عضلات چهار سر ران با استفاده از دوچرخه ثابت و دستگاه الپتیکال نیز به شما کمک می‌کند که زودتر بتوانید به امور روزمره و عادی خود بپردازید. پزشکان دریافته‌اند که بیشتر بیماران پس از انجام عمل استئوتومی با فرض این که قدرت آنها بازگشته حدود ۶ ماه پس از عمل به حداکثر بهبودی دست پیدا می‌کنند و این میزان بهبودی احتمالاً ۵ تا ۷ سال پس از انجام عمل جراحی و حتی بیشتر باقی خواهد ماند.

 آیا می‌توان از پرانتزی شدن پاها جلوگیری کرد؟

روش شناخته‌شده‌ای برای جلوگیری از پرانتزی شدن پاها وجود ندارد. در برخی موارد، شما می‌توانید از ابتلا به برخی بیماری‌ها که باعث پرانتزی شدن پاها می‌شوند پیشگیری کنید. به طور مثال شما می‌توانید با دادن ویتامین D کافی به کودکتان هم از طریق رژیم غذایی و هم با قرار دادن وی در معرض نور خورشید از ابتلا به ریکتز جلوگیری کنید. اگر پاهای کودک شما هنوز پس از ۲ سالگی پرانتزی است باید حتماً به پزشک مراجعه کنید.

تشخیص به موقع پاهای پرانتزی به شما و کودکتان در مدیریت این عارضه کمک می‌کند.

ابتلا به آرتروز مهم‌ترین اثر پرانتزی بودن پاها در بلند مدت است که یک بیماری کاملاً ناتوان‌کننده است. اگر این بیماری شدید باشد بر مفاصل زانوها، پاها، مچ پاها و لگن نیز به دلیل فشار غیرعادی وارده بر آن‌ها تأثیر می‌گذارد. این عارضه در افراد چاق شدیدتر است. اگر یک نفر در سنین جوانی تحت عمل جراحی تعویض مفصل زانو قرار گرفته باشد احتمال دارد که در آینده و در سنین بالاتر نیاز به انجام عمل‌های اصلاحی داشته باشد. انجام آرتروپلاستی کامل زانو در این افراد ممکن است دشوار باشد زیرا آن‌ها قبلاً تحت عمل جراحی قرار گرفته‌اند و ترازی استخوان‌های آنها غیرعادی است.