کیست مچ دست (گانگلیون): علایم، علت و درمان آن با فیزیوتراپی
کیست گانگلیون شبیه به کیسه‌ای مملو از مایع است که معمولاً در اطراف مفصل و غلاف تاندون دست، مچ دست یا پا ظاهر می‌شود. کیست گانگلیون شایع‌ترین تومور (توده) بافت نرم در دست و مچ دست است که میزان شیوع آن در زنان نسبت به مردان ۳ به ۱ می‌باشد. ممکن است این نوع کیست در هر سنی اتفاق بیافتد. به نظر نمی‌رسد که هیچ‌گونه ارتباطی میان بروز کیست و انجام کارهای دستی و شغل فرد وجود داشته باشد. زمانی که کیست دست موجب بروز ناراحتی شود یا فعالیت فرد و دامنه حرکتی وی را تحت تأثیر قرار دهد، چندین گزینه درمانی قطعی برای رفع آن وجود دارد. یکی از روش‌ها این است که پزشک ترجیح می‌دهد فقط ناحیه دارای کیست برای مثال مچ یا انگشتان دست را درون آتل قرار دهد. همچنین ممکن است پزشک جهت کمک به کاهش درد، مصرف داروهای ضدالتهاب نظیر آسپرین یا ایبوپروفن را تجویز کند.
انواع کیست گانگلیون
کیست گانگلیون ۴ نوع اصلی دارد که عبارتند از:
- کیست گانگلیون در ناحیه پشت مچ دست.
- کیست مچ دست در ناحیه ولار (جلوی مچ دست).
- کیست تونل غلاف تاندون (مفصل قرقره‌ای) یا بذری شکل و کیست مخاطی.
کیست گانگلیون پشت مچ دست
کیست گانگلیون پشت مچ دست بیشتر در خانم‌های جوان اتفاق می‌افتد و ممکن است فرد مبتلا در هنگام خم کردن مچ دست به سمت عقب خصوصاً در هنگام برداشتن وزنه برای مثال در هنگام فشار دادن مچ دست به سمت بالا احساس ناراحتی کند. منشأ این نوع کیست رباط است و بیشتر در بیمارانی شایع است که مفصل نرم و شلی دارند. همچنین ممکن است این عارضه در بیماران بزرگسال تری که به بیماری‌های مرتبط با آرتروز مچ دست مبتلا هستند نیز روی دهد. معمولاً کیست پشت مچ دست در نوجوانی و جوانی منجر به آرتروز مچ دست نمی‌شود.
کیست گانگلیون ناحیه‌ی ولار (جلوی مچ دست)
کیست گانگلیون در جلوی مچ دست بیشتر در بین افراد میانسال شایع است و به تخریب و فرسودگی برخی از مفاصل مچ دست و قاعده‌ی انگشت شست مربوط می‌باشد.ممکن است در این مفاصل احساس درد شود.
کیست گانگلیون پولی (تونل غلاف تاندون) یا بذری شکل
این نوع کیست که از تاندون‌ها منشأ می‌گیرد غالباً در قاعده‌ی انگشتان و کف دست ایجاد می‌شود. این کیست ممکن است برای مثال در هنگام گرفتن فرمان ماشین، آزاردهنده باشد. کیست جلوی مچ دست با خشکی انگشتان دست و به‌ندرت با به حرکت درآوردن دست در ارتباط است (برگه‌ی اطلاعات را به طور مجزا مطالعه کنید)
کیست مخاطی
این نوع کیست‌ها دقیقاً در زیر ناخن ایجاد می‌شوند و از آخرین مفصل انگشتان نشاءت می‌گیرند و به وجود آمدن این نوع کیست نیز با تخریب مفصل مرتبط است. این کیست‌ها به علت واردکردن فشار بر روی بستر ناخن، موجب بروز شیاری در ناخن انگشتان دست می‌شوند. با وارد شدن ضربه به کیست مخاطی، معمولاً مایع درون کیست ممکن است به شکل مایع ژله مانند شفافی تخلیه شود. طیف وسیعی از انواع کیست به شکل یک برآمدگی کوچک بدون درد با اندازه‌ی ۱ تا ۳ سانتی‌متر به وجود می‌آیند. بعضی از کیست‌ها دارای حالت کشسان و محکم هستند و جابجا می‌شوند. گاهی این کیست‌ها دارای علائم و نشانه‌های یک بیماری هستند. علائم شایع‌ترین علائم این کیست‌ها عبارتند از:
علائم و نشانه‌ها
درد
معمولاً درد مچ دست مبهم و دائمی است و با حرکت بیش‌ازحد مچ دست، درد تشدید می‌گردد. غالباً کیست گانگلیون پشت مچ دست و کیست‌های گانگلیون کوچک همراه با درد هستند.
ضعف
گاهی کیست گانگلیون بر روی عصب‌های نزدیک مفصل فشار وارد می‌کند این امر می‌تواند منجر به ضعیف شدن دست شود، حرکت مفصل را تحت تأثیر قرار دهد و یا موجب گزگز انگشتان، دست و یا ساعد گردد.
چرا کیست گانگلیون بروز می‌یابد؟
پیامد این عارضه بروز التهاب در مفصل، تاندون و رباط می‌باشد. به‌طور طبیعی در مفاصل و اطراف رباط‌ها و تاندون‌ها، یک غشای نازک حاوی مایع وجود دارد که به لغزندگی مفصل، رباط و تاندون کمک می‌کند. در واکنش به یک وضعیت غیرعادی در بدن، مایع اضافه‌ای در بدن تولید می‌شود که به شکل یک ماده‌ی ژله مانند شفاف در یک ناحیه جمع می‌گردد. این مایع، مایع درون کیست را تشکیل می‌دهد. بدن از پخش شدن این ماده ژله مانند از طریق حفظ آن درون یک کپسول یا غشا جلوگیری می‌کند و این‌گونه کیست تشکیل می‌شود. هنوز علت اینکه کیست در برخی از افراد به وجود می‌آید و در برخی دیگر خیر، کاملاً نامعلوم است. این عارضه مشکل ناگوار و نگران‌کننده‌ای نیست.
تشخیص
توجه به‌ظاهر و محل کیست معمولاً برای تشخیص کیست گانگلیون کافی می‌باشد. علاوه بر این در هنگام معاینه جسمی به‌وسیله چراغ‌قوه بر روی کیست نور انداخته می‌شود. ممکن است پزشک جهت تائید تشخیص خود از مایع درون کیست نمونه‌برداری کند. عکس‌برداری اشعه ایکس غالباً در مواردی استفاده می‌شود که پزشک به وجود مشکلاتی نظیر استئوآرتریت (ورم مفاصل و استخوان‌ها)، خارهای استخوانی، تومورهای استخوانی یا انواع شکستگی مشکوک باشد. بااین‌حال می‌توان از عکس‌برداری اشعه ایکس جهت تشخیص آسیب‌های واردشده به استخوان مچ دست براثر کیست استفاده نمود.
درمان
شما باید این نکته را مدنظر قرار دهید که بیشتر انواع کیست گانگلیون بدون انجام درمان برطرف می‌شوند و غالباً علی‌رغم انجام درمان، مجدداً بازمی‌گردند. چنانچه کیست دردناک نیست و یا در عملکرد شما اختلالی ایجاد نکرده، دانستن دستورالعمل ها، اطمینان خاطر یافتن (از بی خطر بودن) و تحمل و صبر معمولاً تنها کارهایی است که لازم است انجام دهید. درصورتی‌که کیست گانگلیون دارای علائم و نشانه‌هایی است، عفونی‌شده و یا استخوان و رباط‌های مجاور را تحت تأثیر قرار داده، برای از بین بردن آن به روش‌های درمانی تهاجمی‌تری نیاز می‌باشد. گزینه‌های درمانی عبارتند از:
بستن یا آتل گذاری
فعالیت‌های خاصی که مستلزم استفاده از مفصل دارای کیست گانگلیون هستند می‌توانند موجب بزرگ شدن اندازه‌ی کیست شود که این امر می‌تواند بر روی عصب‌ها فشار وارد کند و درنتیجه موجب بروز درد گردد. ممکن است پزشک جهت محدود کردن حرکت مفصل، استفاده از بریس یا آتل را تجویز نماید که می‌تواند احساس درد و ناراحتی را متوقف و حتی می‌تواند کیست گانگلیون را به‌طور کامل از بین ببرد.
اسپیریشن یا کشیدن مایع اضافی کیست
در هنگام انجام روش اسپیریشن سوراخی درون کیست ایجاد و مایع از درون کیست بیرون کشیده می‌شود. در این روش تمام کیست برداشته نمی‌شود و فقط مایع درون آن کشیده می‌شود. جهت تخلیه‌ی کیست از یک سوزن با اندازه‌ی ۱۶ گیج استفاده می‌گردد. این روش، کمتر اتفاق می‌افتد که راهکاری دائمی باشد. در یک مطالعه صورت گرفته بر روی ۳۴ بیمار، کیست در ۵۹ درصد این افراد ظرف سه ماه مجدداً عود کرد.
آسپیریشن (خارج کردن مایع اضافی کیست) به‌وسیله‌ی تزریق داروی استروئید
متداول‌ترین روش درمان کیست روش آسپیریشن به‌وسیله استروئید می‌باشد. این تفکر وجود دارد که این روش از روش اسپیریشن به‌تنهایی مؤثرتر است.
ماساژ درمانی
ماساژ ملایم و مرتب می‌تواند به حرکت مایع به خارج از کیسه کمک کند و موجب کوچک شدن کیست گردد.
التراسوند و لیزرتراپی
روش‌های التراسوند و لیزرتراپی در کاهش اندازه‌ی کیست گانگلیون مؤثر هستند.
فیزیوتراپی و حرکات تمرینی
زمانی که کیست برداشته یا اندازه‌ی آن کوچکتر شد، فیزیوتراپی می‌تواند به کاهش تورم و ناراحتی کمک کند و با آموزش دادن تمریناتی جهت افزایش قدرت، انعطاف‌پذیری و هماهنگی دست، از عود مجدد این عارضه در آینده پیشگیری و حداکثر دامنه‌ی حرکتی را به دست و مچ بازمی‌گرداند.
زمانی که این تمرینات را آموختید می‌توانید آنها را در خانه نیز انجام دهید:
- تمرینات غیرفعال دامنه‌ی حرکتی (فرد برای حرکت دادن مچ دست خود از دست دیگر خود استفاده می‌کند یا درمانگر مچ دست را حرکت می‌دهد)
- تمرینات فعال دامنه‌ی حرکتی (حرکت دادن مچ دست توسط خود فرد)
- تمرینات تقویتی با وزنه و بدون وزنه
- اکستنشن یا کشش انگشتان دست
- تمرینات چنگ زدن با استفاده از توپ
- تمرینات قدرتی با باند کشی جهت بهبود دامنه‌ی حرکتی
