کجی گردن یا تورتیکولی (دیستونی گردن): علت و درمان

تورتیکولی اسپاسمودیک که با نام دیستونی گردن نیز شناخته می‌شود، وضعیتی است که موجب انقباض غیرطبیعی عضلات گردن می‌شود. در این حالت ممکن است گردن شما چرخش داشته باشد و موجب شود که سر شما به یک طرف مثلاً به سمت جلو، عقب یا طرفین، خم شود. تورتیکولی ممکن است به صورت موقتی و یا دائمی رخ دهد. این وضعیت معمولاً با داشتن استرس و  فشار روحی بدتر می‌شود. علت اصلی بروز تورتیکولی اسپاسمودیک نامعلوم است. ممکن است این مشکل، پس از یک آسیب جدی به ستون فقرات ایجاد شود و یا بر اثر ابتلا به بیماری باشد که عضلات، استخوان‌ها، سیستم عصبی، چشم‌ها یا تعادل بدن را تحت تأثیر قرار می‌دهد. در صورتی که یکی از اقوام نزدیک شما به این بیماری مبتلا باشد، احتمال آن که شما نیز به آن مبتلا شوید بیشتر می‌شود. تورتیکولی یا کجی گردن می‌تواند موجب مشکل در حرکت دادن گردن و همچنین موجب بروز سردرد، گردن درد یا درد شانه شود. عضلات گردن شما نیز ممکن است دچار اسپاسم و گرفتگی، خشکی یا تورم شوند.

علائم و نشانه‌ها

---

افراد مبتلا به دیستونی یا کجی گردن ممکن است برخی یا همه‌ی علائم زیر را داشته باشند:

• چرخش، کج شدن یا حرکات ناگهانی سر و گردن
• لرزش (اسپاسم) سر و گردن
• درد گردن و درد شانه
• خشکی گردن و خشکی شانه

علائم ناشی از کجی گردن معمولاً طی 5 سال اول به تدریج شدیدتر می‌شوند، اما اغلب پس از این مدت به حالت ثابتی در می‌آیند.

علل

---

کجی گردن بر اثر انقباضات عضلانی غیرارادی در گردن ایجاد می‌شود اما علت اصلی و زمینه‌ای بروز این انقباضات غیرارادی، در اغلب موارد نامعلوم است. هر چند علت بیماری نامعلوم است اما دو عامل در بروز دیستونی در بزرگسالان و کودکان می‌توانند نقش داشته باشند:

ژنتیک

یک ژن غیرعادی می‌تواند در بروز کجی گردن نقش داشته باشد.

• • در خانواده‌هایی که سابقه ابتلا به کجی گردن در کودکی دارند و عوامل ژنتیکی مرتبط با آن شناخته‌شده‌اند، اعضای خانواده ممکن است به دیستونی فوکال یا سگمنتال گردن دچار شوند.
  • خواهر یا برادر شخص مبتلا به تورتیکولی نیز ممکن است در بزرگسالی به این بیماری مبتلا شوند و همچنین این مشکل تا چند نسل را تحت تأثیر قرار دهد.
  • درصد قابل ‌توجهی از اقوام درجه یک شخص مبتلا به دیستونی فوکال، به دیستونی فوکال یا لرزش مبتلا می‌شوند و در خانواده‌ی شخص مبتلا به دیستونی ایدیوپاتیک، احتمال بروز دیستونی فوکال بیش ‌از حد انتظار است.

آسیب فیزیکی

در این حالت، آسیب گردن ناشی از یک ضربه‌ی فیزیکی شدید است که موجب درد شدید گردن و بی‌حرکت  شدن گردن برای چند روز متوالی همراه با دیستونی می‌شود. کجی گردن در حین خوابیدن نیز ادامه دارد و در هنگام صبح، وضعیت ان بهتر نیست. این نوع از دیستونی ممکن است تا چهار سال پس از صدمه‌ی فیزیکی نیز ادامه داشته باشد و به سختی به دارو یا تزریق بوتاکس پاسخ می‌دهد.

انواع

---

تورتیکولی اسپاستیک دارای سه دسته‌بندی متمایز است:

• تونیک (Tonic): گردن به یک طرف خم می‌شود.
• کلونیک (Clonic): سر دچار لرزش می‌شود.
• ترکیبی: ترکیبی از خم شدن گردن و لرزش سر.

دیستونی گردن به چهار طریق موجب حرکت سر می‌شود:

• چرخشی (Rotational): در این حالت سر به طرف چپ یا راست چرخش دارد.
• جانبی (Laterocollis): در این حالت سر به سمت شانه چپ یا است خم می‌شود.
• خلفی (Retrocollis): در این حالت سر به طرف عقب خم می‌شود.
• قدامی (Anterocollis): در این حالت سر به طرف جلو خم می‌شود.

تشخیص

---

پزشک متخصص در ابتدا سر و گردن شما را معاینه می‌کند و در صورت نیاز انجام یکی از تستهای تشخیصی زیر را تجویز می‌کند:

• رادیوگرافی با اشعه ایکس از ستون فقرات گردنی برای بررسی وجود شکستگی استخوانی یا سایر مشکلات در گردن.
• سی تی اسکن یا ام آر آی برای بررسی مشکلات احتمالی در استخوان‌ها، عضلات، مغز و رگ‌های خونی.
• الکترومیوگرافی (تست نوار عصب و عضله) برای آزمودن عملکرد عضلات و عصب‌هایی که این عضلات را کنترل می‌کنند.

درمان

---

درمان دارویی

• داروهای شل کننده‌ی عضلات درد و اسپاسم عضلانی را کاهش می‌دهند.
• تزریقات بوتاکس نیز ممکن است برای شل کردن عضلات انجام شوند.
• داروهای ضدالتهاب غیراستروئیدی (NSAIDs) مانند ایبوبروفن به کاهش التهاب، تورم، درد و تب کمک می‌کنند. این داروها را می‌توان بدون نسخه‌ی پزشک نیز تهیه کرد.

کلاه مخصوص کجی گردن

سر نوزادان تا سن 12 ماهگی بسیار نرم و منعطف است. نوزادان مبتلا به تورتیکولی را می‌توان در سن بین 3 تا 18 ماهگی با استفاده از کلاه مخصوص تورتیکولی درمان نمود. پزشکان توصیه می‌کنند که کودک این کلاه را 23 ساعت در روز سر کند تا بتوان به بهترین نتایج درمانی ممکن رسید. درمان با کلاه مخصوص بین 3 تا 9 ماه طول می‌کشد.

فیزیوتراپی

فیزیوتراپی، بازگرداندن گردن به حالت عادی آن، افزایش دامنه حرکتی سر و گردن، کاهش درد و در نتیجه افزایش کارایی عملکردی بیمار است. فیزیوتراپیست ممکن است از روش‌های بسیاری برای رسیدن به این هدف بهره ببرد. در اغلب موارد فیزیوتراپیست در ابتدا گردن را در دامنه حرکتی آن حرکت می‌دهد و سعی می‌کند عضلات گرفته (اسپاستیک) آگونیست را کشش دهد.

کایروپراکتیک و درمان دستی

در درمان‌های کایروپراکتیک از ترکیبی از روش‌های گرما درمانی، درمان دستی، ماساژدرمانی، تراکشن و کشش‌های منفعل عضلات گردن، برای درمان دیستونی استفاده می‌شود. ماهیچه‌ای که در اغلب موارد ابتلا به تورتیکولی درگیر می‌شود، ماهیچه‌ی جناغی چنبری است. این عضله از انتهای داخلی استخوان ترقوه آغاز می‌شود و به استخوان مدوری که در پشت گوش شما قرار دارد متصل می‌شود. عضله‌ی جناغی چنبری هم در چرخاندن سر و هم در خم کردن گردن به کنار نقش دارد. به همین منظور بسیاری از روش‌های درمانی بر کشش دادن و پایدار کردن عضله‌ی  جناغی چنبری تمرکز دارند.

ماساژدرمانی

ماساژدرمانی دیستونی گردن با حرکات آرام و کشش دادن بافت‌های نرم گردن مانند پوست، بافتهای همبند و عضلات آغاز می‌شود. هدف از انجام ماساژدرمانی در ابتدا آزاد کردن بافت‌های سطحی و سپس به تدریج، کار کردن بر روی بافت‌های عمقی‌تر و کشش دادن لایه به لایه‌ی بافت‌های همبند و عضلات است.

بعد از این مرحله، تمرکز درمانگر بر روی عضله‌ی جناغی چنبری خواهد بود و با نوک انگشتان خود، عرض و طول ماهیچه را کشش می‌دهد و در این حین توجه دارد که رگ کاروتید را تحت ‌فشار قرار ندهد.

درمان نقاط ماشه‌ای

زمانی که عضلات گردن شما نرم‌تر هستند و حالت شل‌تری دارند، فیزیوتراپیست شما به طور دقیق‌تری به  دنبال نقاط ماشه‌ای در عضلات گردن شما می‌گردد. نقاط ماشه‌ای یا تریگر پوینت‌ها نقاطی هستند که در آن تارهای عضلانی منقبض شده و درد عضلانیدر این نقاط بیشتر از نواحی دیگر است. فشار دادن و نگه داشتن این فشار بر روی نقاط ماشه‌ای، به شل شدن عضله و تسکین درد کمک می‌کند.

بیوفیدبک‌تراپی

بیوفیدبک یکی از روش‌های رفتاردرمانی است که به بیماران کمک می‌کند که حواس مختلف بدن خود را بهتر کنترل کرده و بین آنها تمایز قائل شود. بیماران می‌توانند با کسب این مهارت‌ها، عملکردهای فیزیولوژیک بدن خود را تنظیم کنند و بدین ترتیب علائم خود را تسکین دهند، فعالیت‌های تشدیدکننده‌ی بیماری را تشخیص داده و از آنها اجتناب کنند، کارایی بدن خود را بهبود دهند و روند بهبودی خود را تسریع بخشند. بیوفیدبک روشی برای شناسایی عملکرد‌های فیزیولوژیکی در بدن مانند فعالیت عضلات، دمای محیطی پوست، جریان خون موضعی، سرعت و نحوه‌ی  تنفس، تغییر تپش قلب، امواج مغزی و دیگر کارایی‌های سیستم عصبی خودکار بدن است. هدف از شناساندن این عملکرد‌ها به بیماران مبتلا به دیستونی گردن این است که آن بیماران هوشیاری حسی بیشتری پیدا کنند.

ورزش برای درمان کجی گردن

در تورتیکولی اسپاسمودیک عضلات گردن دچار گرفتگی می‌شوند که این موضوع منجر به خم شدن یا چرخش گردن به یک سمت می‌شود. از آنجایی‌که بخشی از مشکل، گرفتگی عضلات گردن است، لازم است قبل از انجام هر تمرین قدرتی با پزشک خود مشورت کنید چرا که این تمرینات ممکن است باعث اسپاسم بیشتر عضلات شوند.

• چرخش با دست‌ها پشت سر

• چرخش سر همراه بالابردن بازوها

• چرخش گردن همراه با جمع کردن کتف

تمریناتی برای حفظ سر در حالتی ثابت و پایدار

• خم شدن گردن به طرفین

• شل کردن حالت خمش سر به طرفین

• اصلاح فعال حالت خمش سر به طرفین

• حرکت دادن افقی سر

• خم کردن مستقیم گردن

• خم کردن و چرخاندن گردن

• چرخش گردن

 کاردرمانی

متخصص کاردرمانی می‌تواند در مورد استفاده از وسایل کمکی که به بهبود حالت قرارگیری بدن و انجام حرکات کمک می‌کنند، به شما توصیه‌های لازم را بدهد. برخی از این وسایل عبارت‌اند از گردنبند‌های طبی، صندلی با تکیه‌گاه بلند و دیگر صندلی‌های تطبیق یافته با شرایط شما.

گفتاردرمانی

برخی از انواع دیستونی مانند دیستونی حنجره (laryngeal dystonia) موجب بروز اختلالاتی در تکلم می‌شود که در این موارد بیمار به متخصص گفتاردرمانی ارجاع داده می‌شود.