Hits: 0
فلج مغزی یک بیماری سیستم عصبی است که بر اثر آسیب‌دیدگی غیر پیشرونده‌ی مغز یا بر اثر رشد ناقص مغز در دوران جنینی رخ می‌دهد. فلج مغزی اساساً بر روی حرکات بدن و هماهنگی عضلات تأثیر می‌گذارد. هرچند فلج مغزی را می‌توان تشخیص داد اما تمامی کودکانی که مبتلا به فلج مغزی هستند ممکن است به لحاظ ظاهری نشان ندهند که این بیماری را دارند. فیزیوتراپی بخش مهمی از درمان بیماری فلج مغزی را تشکیل می‌دهد و به بهبود عملکرد حرکتی، کاهش درد و بهبود فعالیت اجتماعی آن‌ها کمک می‌نماید.
قبل از آغاز درمان‌های فیزیوتراپی، متخصصین ما در کلینیک فیزیوتراپی پیشرفته دکتر سعادتی، توانایی‌های حرکتی کودک را به دقت ارزیابی می‌کنند. این کار موجب می‌شود که آن‌ها بتوانند بهترین معیارهای درمانی را برای کودک در نظر بگیرند. متخصص فیزیوتراپی بعد از ارزیابی و معاینه‌ی کودک، برنامه‌ای اختصاصی را بر اساس وضعیت کودک تجویز می‌کند که شامل تمرینات تقویت عضلات، حرکات کششی و تکنیک‌های شل کردن عضلات می‌شود. تجهیزات مورد نیاز برای تمرین عبارتند از وزنه، کش ورزشی، توپ‌های مخصوص تعادل و دستگاه‌های مخصوص افزایش حجم عضلانی. برای کمک به شل شدن عضلات معمولاً از کمپرس سرد و گرم نیز استفاده می‌شود. جهت کسب اطلاعات بیشتر، مشاوره با متخصصین ما یا رزرو نوبت می‌توانیدبا شماره‌های 02126722003 و 02126722004 تماس حاصل فرمایید.
علل
فلج مغزی یا بیماری سی پی سه دلیل احتمالی می‌تواند داشته باشد:
لوکومالاسی پیرامون بطنی (PVL)
این بیماری بر اثر کمبود اکسیژن در رحم مادر ایجاد شده و غشای سفید مغز را درگیر می‌کند. این بیماری ممکن است بر اثر عفونت مادر در دوران بارداری، کاهش فشارخون، زایمان زودرس یا مصرف داروی غیرقانونی توسط مادر بروز کند.
رشد غیرعادی مغز
اختلال در روند رشد مغز می‌تواند بر اثر جهش‌های ژنتیکی باشد که بر روی ژن‌های مسئول رشد مغز تأثیر می‌گذارند. رشد غیرعادی مغز همچنین می‌تواند بر اثر عفونت‌های خاصی مانند توکسوپلاسموز، عفونت انگلی، تبخال، ویروس‌های تبخال مانند و ضربه شدید به سر باشد.
خونریزی داخل جمجمه
گاهی اوقات بر اثر سکته‌ی مغزی جنین، خونریزی داخل مغز رخ می‌دهد. عوامل مختلفی می‌توانند موجب خونریزی مغزی جنین در دوران بارداری شوند:
- تشکیل لخته خون در جفت که موجب مسدود شدن جریان خون به جنین می‌شود.
- وجود اختلالات لخته شدن خون در جنین
- اختلال در جریان خون شریانی در مغز جنین
- پره اکلامپسی (مسمومیت حاملگی) درمان‌نشده در مادر
- التهاب جفت
- عفونت التهابی لگن در مادر
در هنگام زایمان، عوامل زیر احتمال بروز فلج مغزی را افزایش می‌دهند:
- سزارین اورژانسی
- طولانی شدن مرحله دوم زایمان
- استفاده از بیرون کشیدن جنین با وکیوم
- آنومالی‌های قلبی جنین یا نوزاد
- اختلالات بند ناف
هر عاملی که موجب افزایش احتمال زایمان زودرس یا کم بودن وزن نوزاد شود، احتمال فلج مغزی (cp) را نیز افزایش می‌دهد.
آسیب‌های مغزی بعد از تولد
درصد کمی از موارد ابتلا به فلج مغزی مربوط به آسیب‌های بعد از تولد است. ابتلا به عفونت‌هایی مانند مننژیت، ضربه به سر، تصادف و مسمومیت می‌توانند موجب بروز فلج مغزی شوند.
علائم و نشانه‌ها
علائم فلج مغزی یا بیماری سی پی شامل موارد زیر می‌شود:
- رشد بیش از حد یا رشد بسیار کم عضلات که موجب انجام حرکات خشک و یا حرکات شل می‌شود.
- کمبود هماهنگی بین اعضا و تعادل در بدن که به نام آتاکسی شناخته می‌شود.
- آرام نوشتن و انجام حرکات غیرارادی در حین نوشتن
- عضلات خشک و گرفته که به طور غیرطبیعی منقبض می‌شود. (فلج اسپاستیک)
- راه رفتن به شیوه‌ی غیرعادی
- خوابیدن به حالتی نامناسب
- بیشتر بودن حرکات یک طرف بدن نسبت به طرف دیگر
- محدود بودن دامنه حرکتی
سایر علائم و نشانه‌های فلج مغزی عبارتند از:
- به دست آوردن توانایی‌های حرکتی مانند سینه‌خیز رفتن، راه رفتن یا صحبت کردن، با تأخیر
- مشکلات بینایی و شنوایی
- مشکل در کنترل ادرار و مدفوع
- تشنج
- ریختن آب از دهان و مشکل در غذا خوردن، مکیدن و قورت دادن
- به راحتی شوکه شدن و ترسیدن
این علائم معمولاً طی سه سال اول زندگی کودک بروز می‌کنند.
عوارض
مهم‌ترین چالش‌ها و مشکلاتی که کودکان مبتلا به فلج مغزی به‌مرور زمان با آن آشنا می‌شوند، به قرار زیر است:
- راه رفتن: از آنجایی که فلج مغزی کودکان، حرکات بدن و انعطاف‌پذیری را تحت تأثیر قرار می‌دهد، با بالا رفتن سن بیمار، ناتوانی‌های اسکلتی عضلانی او شدت پیدا می‌کنند.
- مشکلات بلع که با نام دیسفاژی شناخته می‌شوند، در بین افراد مبتلا به فلج مغزی شایع هستند. علت بروز این اختلالات، آسیب به عصب‌های گردن یا سر است.
- سن بلوغ: از آنجایی که بیماری موجب وارد شدن فشار بیشتری به بدن می‌شود، ممکن است بیمار در طول روز درد بیشتری داشته باشد و ممکن است علائم پیری در برخی بیماران مبتلا به فلج مغزی، بسیار زودتر بروز کنند.
- سندرم پس از اختلال: این سندرم بر اثر انرژی زیادی که حرکت کردن از بیمار می‌گیرد، ایجاد می‌شود. علائم این سندرم عبارتند از: درد زیاد، بروز آسیب‌های کشیدگی و پارگی رباط‌ها به طور مکرر و خستگی مفرط بیمار.
- مشکلات روحی: بیماران مبتلا به فلج مغزی به خاطر استرس‌های اجتماعی مانند برخورد با آدم‌های زورگو یا مورد آزار و اذیت قرار گرفتن دیگران، بیشتر ممکن است که خجالت‌زده و گوشه‌گیر یا دچار اختلالات افسردگی و اضطراب شوند.
انواع
فلج مغزی دارای چهار نوع مختلف است:
فلج مغزی اسپاستیک
فلج مغزی اسپاستیک دارای سه نوع مختلف است:
- اسپاستیک همیپلاژیا: این کودکان دچار اسپاسم یا گرفتگی عضلات در یک طرف بدن خود هستند.
- اسپاستیک دیپلژیا: پاهای کودک دچار اسپاسم سده و بالاتنه هیچ مشکلی ندارد و یا میزان اسپاسم آن کم است.
- اسپاستیک کوادریپلژیا: تمامی بدن و دست و پاها دچار اسپاسم می‌شود.
فلج مغزی آتنوئید یا دیسکینتیک
در بیماران مبتلا به فلج مغزی آتنوئید یا دیسکینتیک، هوش بیمار عادی است ولی مشکلات عضلانی بر کل بدن اثر می‌گذارند.
فلج مغزی آتاکسیک
بزرگترین مشکل این بیماران، هماهنگی و تعادل بدن است. برای این بیماران انجام حرکاتی که به ظرافت بیشتری نیاز دارد مشکل است، مانند بستن بند کفش، بستن دکمه و برش با قیچی.
فلج مغزی هیپوتونیک
مشکلات عضلانی زودتر بروز می‌کنند. زمانی که شخصی سعی می‌کند دست و پای نوزاد را تکان دهد، تنها مقدار کمی مقاومت در برابر حرکت وجود دارد.
تشخیص
تمامی والدینی که به هر دلیل نسبت به رشد طبیعی کودک خود نگران هستند، باید به پزشک مراجعه کنند. پزشک در ابتدا در مورد شرح حال و علائم نوزاد و روند رشد او سؤالاتی می‌کند و همچنین سوابق پزشکی مادر در دوران بارداری را بررسی می‌کند. دکتر فیزیوتراپی سپس کودک و حالت قرارگیری بدن او، حرکات، حجم عضلانی، توانایی‌های حرکتی و واکنش‌های او را ارزیابی و معاینه می‌کند. برخی از بیماری‌های دیگر مانند تومور یا دیستروفی عضلانی، هستند که علائمی مشابه با فلج مغزی ایجاد می‌کنند و دکتر فیزیوتراپی باید مطمئن شود که کودک به این بیماری‌ها دچار نیست.
آزمایش‌هایی که به تشخیص فلج مغزی کودکان کمک می‌کنند عبارتند از:
- آزمایش خون
- عکس‌برداری اولتراسوند از سر
- اسکن MRI یا CTاسکن
درمان
دارودرمانی
معمولاً برای بیماران مبتلا به فلج مغزی، داروهای مختلفی تجویز می‌شود تا به کنترل علائم آن‌ها کمک شود.
داروها می‌توانند به درمان مشکلات حرکتی و سایر عوارض جانبی فلج مغزی کمک کنند. داروهای بسیار متنوعی برای این منظور استفاده می‌شود از جمله داروهای ضدافسردگی برای جلوگیری از تشنج و داروهای بلوک کننده‌ی عصبی برای رفع اسپاسم‌های عضلانی.
فیزیوتراپی
فیزیوتراپی به کودک شما کمک می‌کند که تا جای ممکن، تحرک بیشتری داشته باشد. فیزیوتراپی ممکن است همراه با استفاده از وسایل کمکی مخصوص باشد. برای مثال در تکنیک درمانی وادارسازی حرکتی از وسایل مخصوص استفاده می‌شود. در این درمان‌ها سعی می‌شود با انجام فعالیت‌های هیجان‌انگیز، دادن هدیه و جایزه کودک به انجام دادن حرکات بدنی بیشتر تشویق شود و عضلات ضعیف‌تر بدن خود که کمتر فعال هستند را به کار بیندازد. فیزیوتراپی می‌تواند موارد زیر را بهبود دهد:
- قدرت عضلانی
- حرکت پذیری
- حالت قرارگیری بدن
- تعادل
- انعطاف‌پذیری
درمان هایی که ممکن است در برنامه شما وجود داشته عبارت است از:
گرما درمانی
ارتز‌ها (وسایل ارتوپدی کمکی)
ارتز‌ها در واقع وسایلی هستند که به کمک آن‌ها می‌توان گروه‌های عضلانی اصلی بدن را تمرین داد و به حرکت آن‌ها کمک کرد. در فیزیوتراپی معمولاً از این وسایل استفاده می‌شود. بریس‌ها (مانند زانوبند، گردنبند، مچ‌بند و …)، آتل‌ها و مواد مخصوص گچ گرفتن برای کمک به کودکانی استفاده می‌شود که حجم عضلانی بیش از حد کم یا زیادی دارند. این وسایل به بهبود حرکت پذیری، تعادل و رشد مناسب بدن کودک کمک می‌کنند.
تکنیک‌های کنترل درد
دردهایی که بیماران مبتلا به فلج مغزی تجربه می‌کنند به دو دسته تقسیم می‌شود: دردهای پس از مداخلات درمانی و دردهای روزمره‌ی ناشی از وضعیت خاص بدن آن‌ها. اسپاسم عضلات و ناهنجاری‌های اسکلتی عضلانی و حتی نشستن‌های طولانی روی ویلچر موجب بروز درد می‌شود و در صورتی که هیچ جایگزین یا راه درمانی برای این مشکلات نباشد، لازم است که برای کنترل درد ناشی از آن، اقدامی صورت گیرد. در فیزیوتراپی از روش‌های درمانی غیرتهاجمی و بدون دارو مانند روش‌های انحراف توجه بیمار از درد، تمرین‌های ریلکسیشن، بیوفیدبک و ماساژدرمانی برای تسکین درد کودکان مبتلا به فلج مغزی استفاده می‌شود.
کاردرمانی
کاردرمانی به بیماران مبتلا به فلج مغزی کمک می‌کند که توانایی‌های حرکتی خود را بهبود دهند. به طور کلی، فیزیوتراپی به کودکان در انجام حرکات بدنی کلی کمک می‌کند اما در انجام حرکات ظریف‌تر تمرکز ندارد. افراد مبتلا به فلج مغزی معمولاً برای هماهنگی بین اعضای بدن خود دچار مشکل هستند و بنابراین انجام کارهایی مثل گرفتن قاشق و بردن آن به طرف دهان برایشان سخت است. به همین خاطر، دکتر فیزیوتراپی و متخصص گفتاردرمانی در تعامل خواهند بود تا بتوانند با کمک هم، به طور کامل و همه‌جانبه در بهبود توانایی‌های حرکتی بیمار مؤثر باشند. کاردرمانی به انجام فعالیت‌هایی مانند این کمک می‌کند:
- نوشتن
- برداشتن اشیای کوچک
- بستن زیپ و دکمه
- باز کردن در قوطی
- استفاده از قیچی
گفتاردرمانی
آسیب‌های هنگام تولد می‌توانند بر روی قسمت‌هایی از مغز تأثیر بگذارند که کنترل گفتار و عضلات درگیر در هنگام صحبت کردن را بر عهده دارند. بسیاری از کودکان بر اثر آسیب‌های هنگام تولد، دچار مشکلات گفتاری می‌شوند. گفتاردرمانی به کودکان آموزش می‌دهد که چگونه واژه‌های خاص را تلفظ کنند و به نحو مؤثرتری با اطرافیان ارتباط برقرار کنند. متخصصین گفتاردرمانی می‌توانند به خوبی مشکلات گفتاری کودکان را تشخیص دهند و توانایی‌های کودک را در صحبت کردن و برقراری ارتباط ارتقاء دهند. آن‌ها همچنین می‌توانند در بهبود توانایی‌های مربوطه‌ی دیگر مانند نفس کشیدن و غذا خوردن نیز به این کودکان کمک کنند، چرا که عضلات دهان و صورت نیز در این اعمال درگیر هستند.